Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

vrolijk - (opgewekt, blij)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

vrolijk bn. ‘opgewekt, blij’
Onl. frōlīko (bw.) ‘vrolijk, opgewekt, blij’ in Tho gieng petrus in the stat froliche ‘toen ging Petrus opgewekt de stad in’ [1151-1200; Reimbibel]; mnl. vrolijc ‘vrolijk, opgewekt, blij’ in vrolike her ne leite. umbe des turnis breite ‘vrolijk leidde hij hem om de hele toren heen’ [1201-25; VMNW], als vroilec en urolec [1240; Bern.].
Afleiding met het achtervoegsel → -lijk van mnl. vro ‘vrolijk, blij’.
Mnd. vrolik, vrölik; ohd. frawalīh, frōlīh (nhd. fröhlich); vne. frolic (ne. zn. frolic ‘plezier, lolletje’). Ofri. frōlik is ontleend aan het mnl. of mnd.
Bij mnl. fro: os. frā-, frō- (mnd. vrō, in het nde. geleend als fro); ohd. frō (nhd. froh); ofri. frē, frō; alle ‘blij, opgewekt, opgewonden, levendig, e.d.’; on. frár, frór ‘snel, flink’; < pgm. *frawa-.
Pgm. *frawa- < pie. *prouo- kan, indien de oorspr. betekenis ‘levendig, beweeglijk’ is, afgeleid zijn van de wortel *preu- ‘springen’ (LIV 493) en is dan verwant met: Sanskrit právante ‘zij springen’ en misschien Russisch pryg ‘sprong’, prýgat' ‘springen, huppen’. Zie ook → vors. Verband met pie. *pro- ‘vooraan’ (Heidermanns 1993) lijkt vanwege de betekenis minder waarschijnlijk.

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

vrolijk* [blij] {vrolijc, frolic 1200} van middelnederlands vro(o), vroe [idem], oudsaksisch frao, oudhoogduits, oudfries frō, oudnoors frār [vlug]; buiten het germ. russisch pryg [sprong]; verwant met het tweede lid van kikvors.

J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden

vrolijk bnw., mnl. vrôlijc, mnd. vrōlik (os. bijw. frōlīko), ohd. frawalih, frōlih (nhd. fröhlich) is een afl. van het oudere mnl. vrô, os. fruo, frō, ohd. frao, frō (nhd. froh), oofri. frē, owfri. frō ‘verheugd’, on. frār ‘vlug, flink’ < germ. *frawa-. Daarnaast het ww. mnl. vrouwen, vrōien, mnd. vrowen, vrouwen, ohd. frouwen, frewen (nhd. freuen) en het znw. mnl. vroude, mnd. vroude, vrouwede, vrowede, ohd. frawida, frewida (nhd. freude). — oi. pravatē ‘springt op, ijlt’, russ. pryg ‘sprong’, prygati ‘huppelen’ (IEW 845); dus bet. ontw. ‘snel’ > ‘vrolijk’. — Uit het nnl. nog ne. frolic (sedert 1538, vgl. Bense 113).

N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haag

vroolijk bnw., mnl. vrôlijc. = ohd. frawalîh, frôlîh (nhd. fröhlich), mnd. vrôlik (os. frôlîko bijw.) “vroolijk, blijˮ. Van het nu door vroolijk verdrongene mnl. vrô = ohd. frao, frô (nhd. froh), os. frao, frô, oofri. frê, owfri. frô “id.ˮ (ohd. ook “vlugˮ), on. frâr “vlug, flinkˮ, germ. *frawa-. Hierbij het ww. mnl. vrouwen, vrō̆ien, ohd. frouwen, frewen (nhd. freuen), mnd. vro(u)wen “verheugen, verblijdenˮ en het znw. mnl. vroude, ohd. frawida, frewida (nhd. freude), mnd. vroude, vro(u)wede v. “vreugdeˮ. Germ. *frawa- “vlug, opgewektˮ kan oorspr. “zich vlug en licht bewegendˮ beteekend hebben en met oi. pravá- “vliegend, zwevendˮ identisch zijn (met evenveel recht brengt men dit echter bij plu-; zie vlieten). De combinatie met idg. *pro (zie ver- II) is mogelijk, maar vaag.

C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haag

vro[o]lijk. Eng. frolic uit het Ndl.

J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gent

vroolijk bijv., Mnl. vrolijc, Os. frôlîk + Ohd. frôlíh (Mhd. vrœlîch. Nhd. fröhlich): afgel. van vroo, Mnl. vro, Os. frao + Ohd. frô (Mhd. vrô, Nhd. frôh), Ags. fréa, Ofri. fró, On. frár (= snel): niet verder na te gaan. Uit Ndl. komt Eng. to frolick. Vroolijke Frans naar den held van een roman van Du Parc, vertaald in 1643.

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenbosch

vrolik b.nw.
1. Opgeruimd, opgewek, plesierig. 2. Lig, gesellig. 3. Dronk. 4. Lewendig, druk.
Uit Ndl. vrolijk (al Mnl. in bet. 1, 1548 in bet. 2, 1556 in bet. 3, 1562 in bet. 4). Eerste optekening in Afr. by Pannevis (1880).
D. fröhlich, Eng. frolic (1538 in bet. 1).

S.P.E. Boshoff en G.S. Nienaber (1967), Afrikaanse etimologieë, Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns

vrolik: bly, opgeruimd, plesierig; gesellig; Ndl. vro(o)lijk (Mnl. vrōlijc), Hd. fröhlich, hou verb. m. Mnl. b.nw. vrō, Hd. froh, Mnl. ww. vroien/vrouwen, Hd. freuen, Mnl. s.nw. vroude, Hd. freude, Eng. s.nw., b.nw. en ww. frolic en misk. ook m. vreug(de) en vroeg; herk. verderop onseker.

Thematische woordenboeken

C.H.Ph. Meijer (1919), Woorden en uitdrukkingen verklaard door Dr. C. H. Ph. Meijer, Amsterdam

Vroolijk, uit een vroeger vroo (ohd. frao, fro. hgd, froh), mnl. vro, waarbij een ww. vroien of vrouwen (verg. kooi, kouw, kevi; tooien, touwen; de stam oorspr. op wj), en het z.nw. vroude (waaruit waarsch. dialectisch ons vreugde).

T. Pluim (1911), Keur van Nederlandsche woordafleidingen, Purmerend

Vreugde, Mnl. vroude, van vroo = blij. Vgl. ’t Mnl.: „Hi es blide ende vro” – „Dien coninc wart (werd) dat herte onvro” (bedroefd); nog in vroolijk. Anderen zien in het woord een afl. van vreugen, verkorting van verheugen.

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

vrolijk ‘blij’ -> Fries froalik ‘opgeruimd, vreugdevol, blij’; Engels frolic ‘blij, speels, dartel; (verouderd) vrijgevig, royaal’; Negerhollands frolik, vroolig ‘blij’ (uit Nederlands of Engels).

Dateringen of neologismen

R. Schutz (2007), Brekend nieuws, Nijmegen

vrolijk. Letterlijke vertaling van Engels gay = homo; Komt alleen in namen voor, maar is leuk genoeg om toch op te nemen; De enige Nederlandse homo/lesbische boekhandel Vrolijk in Amsterdam bestaat twintig jaar. Heeft zo’n emancipatoire boekhandel nog wel bestaansrecht?; Vroom & Vrolijk is een kwartaalblad voor vrouwen en mannen over homoseksualiteit en geloof.

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

vrolijk* blij 1200 [CG II1 Servas]

Overige werken

Julius Pokorny (1959), Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, Bern.

preu- ‘springen, hüpfen’, prou̯o- ‘springend’

Ai. právatē ‘springt auf, hüpft, eilt’, pravá- ‘flatternd, schwebend, fliegend’, upa-prú-t ‘heranschwebend, heranwallend’ (Zusammenschluß mit den Abkömmlingen von *pleu- ‘rinnen’, s. dort), plava- m. ‘Frosch’, eig. ‘Springer’, maṇḍūka-pluti- m. ‘Froschsprung = Überspringung mehrerer Sutra’, plava-ga-, plavą-gama- m. ‘Frosch, Affe’ (d. h. ‘im Sprunge gehend’); aisl. frār ‘schnell, flink’, urnord. Frawa- (eig. ‘springend’ = ai. pravá-), as. frā ‘froh’, ahd. frao, frō, frawēr ‘strenuus, alacer (Gl.); froh’, wovon ahd. frouwen, frewen ‘sich freuen’, frewī, frewida ‘Freude’; russ. prytь f. ‘schneller Lauf’, prýtkij ‘hurtig, eilig’.
Gutturalerweiterung in aisl. frauki, ags. frogga ‘Frosch’; aus *prug-skō ‘hüpfe’ germ. *fruska- in aisl. froskr, ags. frosc, forsc, nhd. Frosch; russ. prýgnutь ‘einen Sprung, einen Satz machen’, prýgatь ‘hüpfen, springen’, pryg ‘Sprung, Satz’.

WP. II 87 f.

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Instituut voor de Nederlandse Taal