Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
slaaf - (lijfeigene)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdamslaaf zn. ‘lijfeigene’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenslaaf [lijfeigene] {slave, slaef 1285} < middeleeuws latijn sclavus, slavus < byzantijns-grieks sklabos [slaaf], Sklabos [Slaaf]; de betekenisovergang van Slaaf naar slaaf ontstond doordat Slaven massaal door de Duitsers werden gevangen en in slavernij gebracht (vgl. Waal). J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenslaaf znw. m., later-mnl. slāve, evenals later-mhd. slave, sklave (nhd. sklave), ne. slave, ofra. esclaf (nfra. esclave) < mlat. sclavus ‘slaaf’. Dit woord gaat terug op gr. sklabos ‘onvrije van slavische herkomst’, want eig. in de 6de eeuw gevormd uit het bnw. sklabēnos, eig. enk. van de volksnaam der Sklabēnoi (met in het gr. ingeschoven k) < slav. Slověninŭ. De Duitsers ontleenden dit woord uit een romaanse taal, want zij noemden dit volk ohd. Winida, mhd. Winden, d.i. illyr. Veneti dat ‘bevrienden’ betekent. — Een andere volksnaam, die tot die van ‘slaaf’ werd, is die der keltische Volcae, in het germ. als *Walhōs overgenomen en dan later gebruikt voor romaanse volken, zoals ohd. wal(a)hisc (nhd. welsch), mnl. walsch, waelsch, welsch (nnl. waals), oe. wielisc (hier ‘keltisch’, on. valskr ‘romaans’; maar oe. wealh evenals on. valr betekent ook ‘slaaf’. N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haagslaaf znw., later-mnl. slāve m. = later-mhd. slave, sklave (nhd. sklave) m., ofr. esclave (fr. esclave), eng. slave enz. “slaaf”. Dit algemeen westeurop. woord gaat terug op mlat. sclavus “slaaf”, vroeger “als lijfeigene verkochte Slaviër”, oorspr. een volksnaam; in Zuid-Europa ontleend uit byzantijnsch Sklábo, een al in de 6. eeuw voorkomende jongere vorm naast Sklabēnós; dit uit oudslav. Slověninŭ, mv. Slověne “Slaviër(s)”. Voor de bet. vgl. ags. wealh m. “Kelt, slaaf”, oi. dâsá- “niet-Ariër, knecht”. Dat later-mhd.-mnl. slave “slaaf” tijdens de oorlogen der Duitschers met de Slaven uit een slav. dialect is ontleend, is een minder wsch. hypothese. De ohd. naam van de Slaven is Winida (mhd. Winden, nhd. Wenden) = lat. Veneti. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentslaaf m., gelijk Eng. slave, Fr. esclave, Hgd. sklave, over Mlat. sclavus, uit Mgr. sklábos, eigenlijk een Slavoensch krijgsgevangene. De bet. van den naam der Slaven of Slovenen is onzeker; wellicht = beroemd, van slava = roem (z. luid). Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
J. van Donselaar (1989), Woordenboek van het Surinaams-Nederlands, Muiderbergrood, (ook:) bruin en alle tinten tussen rood en bruin; in: rodebosgoejave*, rode ceder*, rode kabbes*, rode* slaaf, rode tijger*. - Etym.: S redi = id., hoewel ook S broin (= bruin) bestaat. Thematische woordenboeken
N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboekslaaf (Latijn sclavus)
T. Pluim (1911), Keur van Nederlandsche woordafleidingen, PurmerendSlaaf, eig. een krijgsgevangen Slaaf of Sloveen. Dit volk noemde zich zelf Sloveninu en heette bij de Duitschers Wenden Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015slaaf ‘lijfeigene’ -> Negerhollands slaav, slāvun, slāun ‘lijfeigene’; Sranantongo srafu (ouder: slaafoe, slave) ‘lijfeigene’; Surinaams-Javaans slaf ‘lijfeigene’. Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamslaaf lijfeigene 1285 [CG Rijmb.] <ME Latijn Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |