Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
seconde - (zestigste deel van een minuut)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdamseconde zn. ‘zestigste deel van een minuut’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenseconde [zestigste deel van minuut] {1784-1785} < frans seconde of < latijn secunda, vr. van secundus [tweede]; toen de minuut was benoemd als de kleinste onderverdeling van het uur, werd geen rekening gehouden met de behoefte aan een nog kleinere eenheid, zodat er geen reden was te spreken van een pars minuta prima [eerste deeltje], maar volstaan kon worden met pars minuta [deeltje]; de tweede verdeling, de (pars minuta) secunda [tweede (deeltje)] moest wel als tweede worden onderscheiden (vgl. minuut1, tertie). J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenseconde znw. v.; als onderdeel van de minuut duidde men het 60ste deel aan als pars minuta secunda. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
F. Debrabandere (2011), Limburgs etymologisch woordenboek: de herkomst van de woorden uit beide Limburgen, Zwollesegon(d), zn.: seconde. Ook Br. en in de Vl. dialecten segonde, sigonde. De uitspraak met g (niet k) is te verklaren uit de Fr. uitspraak van seconde [səgõd]. F. Debrabandere (2010), Brabants etymologisch woordenboek: de herkomst van de woordenschat van Antwerpen, Brussel, Noord-Brabant en Vlaams-Brabant, Zwollesegond, zn.: seconde. Ook in de Vl. dialecten segonde, sigonde. De uitspraak met g (niet k) is te verklaren uit de Fr. uitspraak van seconde [səgõd]. F. Debrabandere (2005), Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams etymologisch woordenboek: de herkomst van de Oost- en Zeeuws-Vlaamse woorden, Amsterdamsegonde (ZO), segond (B, W), sigont (G), zn. v./m.: seconde. Wvl. segonde, sigonde. De uitspraak met g (niet k) is te verklaren uit de Fr. uitspraak van seconde [sǝgõd]. G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenboschsekonde s.nw. F. Debrabandere (2002), West-Vlaams etymologisch woordenboek: de herkomst van de West-Vlaamse woorden, Amsterdamsegonde, sigonde (O), zn. v.: seconde. De uitspraak met g (niet met k) is te verklaren uit de Franse uitspr. [sə’gõd]. Thematische woordenboeken
N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboekseconde (Frans seconde)
P.H. van Laer (1964), Vreemde woorden in de sterrenkunde, 2e druk, GroningenSeconde (< Lat. secúndus = tweede; minúta secónda = kleine delen van de tweede orde). Het zestigste deel van een minuut; → graad. P.H. van Laer (1949), Vreemde woorden in de natuurkunde, Groningen/Batavia.Seconde, secunde (Lat. secúndus = tweede; eig. volgend op iets; = part. praes. v. séqui = volgen). 1. Tweede breukdeel, volgens het zestigtallig stelsel van de eenheid bij tijd- en hoekmeting (1/3600 deel van een uur of van een graad); → minuut. 2. In de leer van het geluid: tweede toon van de toonladder; interval van twee tonen. E.J. Dijksterhuis (1939), Vreemde woorden in de wiskundeMinuut (< Lat. minutus = klein). De sexagesimalebreukdelen van de eenheid (1/60; 1/3600) werden in Latijnse vertalingen van Arabische geschriften weergegeven door prima minuta (eerste kleine delen) en seconda minuta (tweede kleine delen). Het eerste werd tot minuta, het tweede tot seconda afgekort, zodat men dus eigenlijk van ,,delen” en van „tweeden” sprak. Uit minutum ontstond ons woord minuut. Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015seconde ‘60e deel van een minuut’ -> Indonesisch sekon ‘60e deel van een minuut’; Atjehnees sikundō ‘60e deel van een minuut’; Boeginees sakônde ‘60e deel van een minuut’; Jakartaans-Maleis sekon ‘60e deel van een minuut’; Javaans sekon ‘60e deel van een minuut’; Madoerees sēkkon ‘secondewijzer’; Makassaars sakônde, sikônde, sikôndeng ‘60e deel van een minuut’; Soendanees sĕkon ‘60e deel van een minuut’; Surinaams-Javaans sekon ‘60e deel van een minuut’. Dateringen of neologismen
R. Schutz (2007), Brekend nieuws, Nijmegengespleten seconde. Letterlijke vertaling van Engels split second = fractie van een seconde; Ik zie een silhouet onder de nog niet ontstoken studiolampen en herken mr. Spong zonder twijfel in een gespleten seconde. (2004); Hij vroeg mij toen welke twee nodes ik hier in Noord Holland gebruikte en hij maakte in een gespleten seconde een rechtstreekse connect met mijn station. N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamseconde 60e deel van minuut 1784-1785 [WNT] <Frans Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |