Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
oké - (alles in orde)Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenboscho.k. tw. (geselstaal) Ook okay, oukei en soms ouky. Thematische woordenboeken
N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboekoké (Engels okay)
o.k. (Engels o.k.)
okay (Engels okay)
E. Sanders (1995), Geoniemenwoordenboek, AmsterdamO.K., okay (1899, uit het Engels) in orde Wie zich verdiept in de herkomst van het woord okay, trekt een beerput open. Op de bodem daarvan ligt een enorme stapel papier. Er bestaan zeker dertig verschillende verklaringen voor deze uitdrukking. Zij zou afgeleid zijn van het Franse au quai ‘op de kade’, van de Haïtiaanse havenplaats Aux Cayes, of van de Indianentaal Choctaw, waarin oke staat voor ‘het is zo’. Er zijn verklaringen die okay afleiden uit het Deens, Duits, Schots en Afrikaans. Ook wordt okay in verband gebracht met allerlei personen met de initialen O.K. Met de Amerikaanse spoorwegbeambte Obadiah Kelly bijvoorbeeld, die ieder pakket dat hij in ontvangst nam met zijn initialen bestempelde. En met Old Keokuk, een indianenhoofdman die enkele verdragen met ‘O.K.’ ondertekende. Voeg daar nog een flinke stoet O.K.-ers aan toe: Amerikanen, Duitsers, Engelsen en vele anderen, en de chaos is compleet. Engels o.k. (1839); Duits o.k. (eind 19de eeuw); Frans o.k. (1869). Storfer Wörter und ihre Schicksale (1935) 303-306; American Speech (verder Am. Sp.) 7 (1942) 126-128; Mencken American Language (19474) 205-208; Allen Walker Read, ‘The first stage in the history of “o.k.”’, in: Am. Sp. 28.1 (1963) 5-27; Idem, ‘The second stage in the history of “o.k.”’, in: Am. Sp. 28.2 (1963) 83-102; Idem, ‘The folklore of “o.k.”’, in: Am. Sp. 29.1 (1964) 5-25; Idem, ‘Later stages in the history of “o.k.”’, in: Am. Sp. 29.2 (1964) 83-101; Idem, ‘Successive revisions in the explanation of “o.k.”’, in: Am. Sp. 29.4 (1964) 243-267; Am. Sp. 31 (1966) 238; ‘The etymology of ok again’, in: Am. Sp. 40 (1975) 333-335; F.G. Cassidy ‘OK — is it African?’, in: Am. Sp. 46 (1981) 269-273; Hendrickson Dict. eponyms (1985) 239; Rey-Debove Dict. des anglic. (19902) 640-641; Merriam-Webster new book of word hist. (1991) 329-331; OED (19932). E. Sanders (1993), Eponiemenwoordenboek: Woorden die teruggaan op historische personen, Amsterdamoké, alles in orde
Okay behoort tot de klassieke etymologische probleemgevallen. Er zijn tientallen pagina’s over volgeschreven. Anders dan bij Uncle Sam (z.a.) heeft het Amerikaanse Congres zich helaas nooit over dit woord gebogen, zodat de strijd tot nu onbeslist is gebleven. Oké is in verband gebracht met zeker een dozijn afkortingen. Daartussen zitten de initialen van twee personen: de spoorwegbeambte Obadiah Kelly, die op ieder pakket dat hij aanvaardde O.K. schreef, en de indianenhoofdman Old Keokuk, die met zijn initialen verdragen ondertekende. Beide theorieën zijn verworpen, hoewel ze veel overeenkomst vertonen met de door het Amerikaanse parlement bekrachtigde woordverklaring van Uncle Sam. Van de tientallen andere theorieën zijn er slechts twee overeind gebleven. Volgens de ene school komt O.K. van oll korrect, een humoristische verschrijving van all correct, voor het eerst te vinden in de Boston Morning Post van 13 maart 1839. Anderen leggen een verband met de in 1840 in New York opgerichte Democratic O.K. Club, een gezelschap dat president Martin van Buren tevergeefs voor de tweede ambtstermijn in het zadel probeerde te krijgen. De letters O.K. stonden hier voor Old Kinderhook, volgens Van Dale de naam van het geboortedorp van Van Buren maar volgens Amerikaanse naslagwerken de bijnaam van de democratische president. Als dit laatste juist is, gaan O.K., o.k., okay, oké, okido en okidoki dus indirect toch terug op een persoon. Een klein beetje een Nederlander zelfs, want Martin ‘Ouwe Kinderhoek’ van Buren [1782-1862] werd uit Nederlandse ouders geboren in een plaats met een van oorsprong Nederlandse naam. Overigens is okay niet het enige letterwoord dat in verband wordt gebracht met een persoonsnaam. In verscheidene 19de-eeuwse bronnen wordt het begrip cabaal (geheime verbintenis, intrige of kliek) afgeleid van de beginletters van de namen van de Engelse ministers Clifford, Ashley, Buckingham, Arlington en Lauderdale. Dit ‘schandelijke kabinet’ werd in 1667 door koning Karel II benoemd en verwierf zich een reputatie door intriges en samenzweringen die onder meer zouden leiden tot de derde oorlog tegen Holland. Met het woord cabal hadden de ministers echter weinig te maken. Dit bestond al in de 16de eeuw en gaat terug op het Hebreeuwse qabbala, dat oorspronkelijk ‘ontvangst’ betekende, namelijk van de geheime joodse leer. Resteert er één afkorting van twee letters die zeker teruggaat op een persoonsnaam en die bovendien even internationaal is als O.K. K.V. voor Köchelverzeichnis, de vrijwel universeel gebruikte aanduiding voor de indeling van Mozarts werken zoals die in 1862 werd samengesteld door de Duitser Ludwig von Köchel [1800-1877]. Köchel rangschikte de honderden ongedateerde en ongenummerde composities van Mozart op basis van onder meer stilistische ontwikkelingen in het handschrift van de componist. De afkorting K.I. voor ‘Köchels Indeling’, te vinden in tenminste één afkortingenwoordenboek, heeft in Nederland nooit voet aan de grond gekregen. Sinds lange tijd heeft deze afkorting een medische in plaats van een muzikale klank. L. Koenen, R. Smits (1992), Peptalk, De Engelse woordenschat van het NederlandsOK [ookee] in orde, goed, prima. Oorsprong niet met zekerheid bekend. Sommige bronnen herleiden OK tot de eerste letters van ‘Old Kinderhook’, geboorte- en sterfhuis van de Amerikaanse politicus Martin Van Buren (1782-1862) nabij Albany in de staat New York. Van Buren, van Nederlandse afkomst en van 1837 tot 1841 president van de Verenigde Staten, zou de kreet populair gemaakt hebben als aanduiding dat hij zich op zijn gemak voelde, net als thuis, dus: OK. Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015oké ‘goed’ -> Indonesisch oké ‘goed; het ermee eens zijn’ (uit Nederlands of Engels); Jakartaans-Maleis oké ‘goed’ (uit Nederlands of Engels); Papiaments oké ‘goed’ (uit Nederlands of Engels). Dateringen of neologismen
F. Bakker, E. van Ruijsendaal, P. Uljé, D. van Zijderveld, Vindpunt.nl – elektronisch doorzoekbare Woordenlijst Overbodig Engels met Nederlandse tegenhangers, uitgebreide en verbeterde voortzetting van de boekuitgaven Funshoppen in het Nederlands (2009) en Op-en-Top Nederlands (2015)oké zn. Ontleend aan het Engels. R. Schutz (2007), Brekend nieuws, Nijmegenhet is ok met mij/jou/.... Letterlijke vertaling van Engels it’s ok with me = ik vind het goed; ik heb geen bezwaar; Effe checke... is het OK met jou als ik alles wat naar Siam verwijst omzet naar een link naar Thailand?; Maar enfin, het is ok met mij als je niet meer naar mij wilt schrijven. (2006) N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamoké, okay tussenwerpsel: goed 1899 [Sanders 1995] <Engels J. Posthumus (1986), A Description of a Corpus of Anglicisms, Groningenokay, [o:ʹke:] Koenen 1974; Van Dale 1976. Editorial comment: Koenen 1940 only has the abbreviation ‘O.K.’ Loanword from English okay interj. Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |