Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
legende - (heiligenverhaal, op volksoverlevering berustend verhaal)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdamlegende zn. ‘heiligenverhaal, op volksoverlevering berustend verhaal’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenlegende [verhaal van een wonder, sage] {1446 in de betekenis ‘voorlezing uit de bijbel of uit heiligenlevens, boek met heiligenlevens, verhalen over een heilige, verhaal over iemand uit de Oudheid’} < frans légende [idem] < latijn legenda [wat gelezen moet worden], o. mv. (in me. lat. als vr. enk. opgevat) van legendus, gerundivum van legere [lezen, voorlezen, voordragen]. P.H. Schröder (1980), Van Aalmoes tot Zwijntjesjager, Baarnlegende In de Middeleeuwen noemden de geestelijken het boek waaruit zij dagelijks godsdienstige stukken in de kerk moesten voorlezen, de legenda, letterlijk: wat gelezen moet worden, een vorm van het Latijnse werkwoord legere: lezen. Dan gaat legende betekenen: het lezen van een Heiligenleven en vandaar: wondervertelling. Pas in veel later tijd gaat men legende bezigen in de zin van: verhaal dat op een overlevering berust en dat dus historisch ongeloofwaardig is. Onder legende verstaat men ook: het omschrift op de rand van een munt. Men drukte daarop een zinspreuk af om het zogenaamde snoeien van de munt te voorkomen. J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenlegende znw. v., mnl. legende ‘voorlezing uit de Bijbel of een heiligenleven; verhaal over een heilige’ < lat. legenda ‘de stukken die voor te lezen zijn’ (en wel de stukken die op bepaalde dagen in de kerk voorgelezen werden). Onder invloed van het fra. légende kreeg het woord de bet. van ‘oude overlevering’ (waarvan de geloofwaardigheid betwijfeld kon worden). N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haaglegende znw., mnl. legende v. “voorlezing uit de H.S. of een heiligenleven, boek met heiligenlevens, verhaal aangaande een heilige (of een anderen persoon uit de oudheid)”. Uit lat. legenda. In de nnl. bet. “oude overlevering, oud verhaal” staat ’t woord onder fr. invloed. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentlegende v., Mnl. id., gelijk Hgd. id., Fr. id. en Eng. legend, uit Mlat. legenda = te lezen dingen (nl. leven of martelie van een heilige, op zijn feestdag te lezen), zelfst. gebr. onz. meerv. van 't part. fut. pass. van Lat. legere = lezen + Gr. légein. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
F. Debrabandere (2002), West-Vlaams etymologisch woordenboek: de herkomst van de West-Vlaamse woorden, Amsterdamregende (R), zn. v., uitspr. rezende: verhaal. Met l/r-wisseling< Fr. légende. Thematische woordenboeken
N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboeklegende ‘heiligenleven’ (Latijn legenda); ‘ongeloofwaardig verhaal’ (Frans légende)
T. Pluim (1922), Wetenswaardig allerlei: bijdragen tot algemeene kennis voor studeerenden bijeenverzameld door T. Pluim, GroningenLegende (Lat. legenda = wat gelezen moet worden, van legere = lezen). Onder legende verstond men in de middeleeuwen het verhaal van het leven en lijden der Heiligen, dat op den gedenkdag, aan den bedoelden Heilige gewijd, in de kerk moest voorgelezen worden. Later verstond men onder het woord elke poëtische voorstelling van een kerkelijke overlevering in tegenstelling met een wereldlijke (een sage dus); bijv. de legende van Beatrijs. Toch is het woord legende vaak ook op wereldlijke overleveringen toegepast, bijv. door Hofdijk in zijn “Kennemer Legenden.” Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015legende ‘verhaal van een wonder, sage’ -> Indonesisch legénda ‘verhaal van een wonder, sage’. Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamlegende verhaal van een wonder, sage 1446 [MNW] <Frans Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |