Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

koelen - (koelmaken)

Etymologische (standaard)werken

J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden

koelen ww., mnl. coelen ‘koelmaken’, mnd. kōlen, ohd. cuolen (nhd. kühlen), ofri. kēla, oe. cēlan, on. kœla ‘koel maken’ naast os. kōlon, ohd. chuolēn, chuolōn, oe. cōlian ‘koel worden’. — Afl. van koel.

N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haag

koelen ww., mnl. coelen, in de bet. “koel maken” = ohd. chuolen (nhd. kühlen), mnd. kôlen, ofri. kêla, ags. cêlan, on. kø̂la “id.”, — in de bet. “koel worden” = ohd. chuolên, -ôn, os. kôlon, ags. côlian “id.”. Hiernaast on. kôlna “id.”.

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

koelen ‘koeler doen worden’ -> Negerhollands koel ‘koeler doen worden’.

Idioomwoordenboeken

F.A. Stoett (1923-1925), Nederlandsche Spreekwoorden, Spreekwijzen, Uitdrukkingen en Gezegden, drie delen, 4e druk, Zutphen

1525. Zijn moed koelen aan iemand,

d.w.z. zijne drift, zijne woede tot bedaren brengen door wraak, zich wreken op iemand. Het znw. moed beteekent hier gemoedsgesteldheid, bepaaldelijk die waarin het gemoed verkeert bij toorn en ziedende, kokende gramschap, mnl. evele moet, evelmoet, zoodat de uitdr. eig. wil zeggen zich op iemand wreken, waardoor de gramschap afkoelt, bedaart. Sedert de middeleeuwen is sinen moet (ver)coelen bekend; zie het Mnl. Wdb. IV, 1810 en vgl. verder Vondel, Gijsbr. van Aemst. vs. 1491; Palamedes, vs. 1194; Joseph in Egypten, vs. 1177; Hooft, Ned. Hist. 783: Aan Winsum koelden de Grooningers hunnen moedt; Winschooten, 115: Syn moet koelen, sijn gramschap vreeken, en vreekende doen bedaaren: gelijk men seid: sijn moet ergens aan koelen; Tuinman I, 312; Halma, 376: Ergens zynen moed aan koelen, zijne gramschap aan toonen, assouvir sa colère, enz.; hd. sein Mütchen (oder Mütlein) an einem kühlen; nd. seinen Môd kölen (Eckart, 375); it. sfogar la bile (uit laten branden).

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina