essay zn. ‘verklarend of betogend opstel’
Nnl. essay ‘id.’ [1769; WNT Aanv.].
Ontleend aan Engels essay ‘opstel’ [1597; OED] < Frans essai ‘opstel’ [1575], eerder al ‘poging’ [1140; Rey] < Laatlatijn exagium ‘weging’, afleiding van exigere ‘afmeten, afwegen, onderzoeken’, zie → exact.
De Franse schrijver Michel de Montaigne publiceerde in 1575-80 zijn bundel opstellen onder de titel Les Essais, doelend op de ‘toetsing’ van zijn oordeel aan alle gelegenheden die het leven hem bood. De Britse filosoof en politicus Sir Francis Bacon volgde hem daarin na en gaf in 1597 zijn opstellen de titel Essayes. De oudere Franse betekenis ‘poging, proeve (in het bijzonder van edele metalen)’ is nog te vinden in de Middelnederlandse vormen assaye, assaai, essaai, en bij Kiliaan assay, essay.
♦ essayist zn. ‘schrijver van essays’. Nnl. essayist “wie proeven neemt, of verhandelingen schrijft” [1863; Kramers]. Ontleend aan Engels essayist ‘schrijver van essays’ [1609; OED], een afleiding van essay.

essay znw. o. ‘proeve, niet te korte voor een ruim publiek bestemde verhandeling’ < ne. essay < nfra. essai afl. van het ww. essayer ‘beproeven’ < vulg. lat. *exagiāre ‘afwegen’. — In de 16de eeuw bet. ne. essay nog ‘onafgewerkte verhandeling’.

essay: “bep. lettk. genre”; via Eng. essay uit Fr. essai, (eint.) “probeerslag”, in Afr. i.v.m. metaaltoetse ook nog in vorme essa(a)i/-eer/-eur – Fr. essai hou verb. m. Lat. exigere (uit ex-, “uit”, + igere uit agere, “aan die gang sit, dryf”) in bet. “weeg, uitdryf, toets”.

essay [eseej] {poging} serieus opstel over een politiek of cultureel probleem.

essay zn. Ontleend aan het Engels.
[alg.] = (korte) verhandeling, (letterkundig) opstel, proeve, betoog.

essay, het ['ɛse:, -'-] Koenen 1940; Koenen 1974; Van Dale 1976. Editorial comment: Of the two pronunciations the French one, with the stress on the last syllable, is the older. In post-war years it has been steadily losing ground to the English pronunciation model. Loanword from English essay, n. ['--]