Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

des- - (van het voornoemde, in die zaak)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

des- voorv. ‘van het voornoemde, in die zaak’
Mnl. in enthies ghelike ‘en eveneens’ [1271-72; CG I, 208], des gelikes ‘hetzelfde’ [1278; CG I, 407], desalniettegenstaende ‘ondanks dat’ [MNW; 1476-1501]; vnnl. deshaluen ‘om die reden’ [1580; WNT restitueeren], des-halven ‘id.’ [1602; WNT trekken]; nnl. des aangaande ‘aangaande dat’ [1701; WNT reinigen], desaangaande ‘id.’ [1734; WNT reden I], desbetreffend ‘betreffende die zaak; voornoemd’ [1879; WNT], desbevoegd ‘terzake bevoegd’ [1881; WNT verbergen], desgewenscht ‘indien dat gewenst wordt’ [1905; WNT voorbehouden].
Mnl. des, dies is de genitief van het aanwijzend voornaamwoord en bepaald lidwoord → d(i)e (mannelijk) en → dat (onzijdig). In bovengenoemde constructies is alleen sprake van de genitief van dat maar bijv. in → destijds gaat het om de genitief van die/de.
Pas in het Vroegnieuwnederlands begint men des aan het hoofdwoord vast te schrijven en kan met recht van een voorvoegsel worden gesproken.

EWN: des- voorv. 'van het voornoemde, in die zaak' (1271-72)
ANTEDATERING: onl. thes anderes 'daarentegen' [1151-1200; ONW]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

S.P.E. Boshoff en G.S. Nienaber (1967), Afrikaanse etimologieë, Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns

des: verboë vorm v. Ndl. bep. lw. (v. de en der I), in geykte wdg. soos: kind des doods; steen des aanstoots; voor te gevolg d. verg. tr.: des te beter/meer, ens.; in kompo. soos: desnoods, desondanks, ens.

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Instituut voor de Nederlandse Taal