broeder zn. ‘zoon van de vader, broer; monnik; verpleger’
Onl. bruothron (datief mv.) ‘broers’ [10^e eeuw; W.Ps.]; mnl. broder ‘broer’ [1236; CG I, 21], brueder ‘gildebroeder’ [voor 1254; CG I, 61], bruder ‘broer’ [1270; CG I, 185], broeder Jan ‘Jan de monnik’ [1277; CG I, 349], west-mnl. broer ‘broer’ [1300-50; MNHWS]; nnl. broeder ‘protestantse ziekenbroeder’ [1899; WNT].
Een van de algemeen voorkomende Indo-Europese verwantschapsaanduidingen.
Os. brōdar (mnd., nnd. bro(d)er); ohd. bruoder (nhd. Bruder); ofri. brother (nfri. broer ‘broer; geloofs- of stamgenoot’, broeder ‘verpleger’); oe. brōdor (ne. brother); on. bróðir (nzw. broder, bror; nijsl. bróðir); got. broþar (Krim-Gotisch bruder); < pgm. *brōþer- ‘broer’.
Verwant met: Latijn frāter, Venetisch vhraterei (datief); Grieks phrā́tēr ‘lid van een broederschap’; Sanskrit bhrā́tār; Avestisch brātā, Oudperzisch brātā; Litouws brólis, Lets brãlis, Oudpruisisch brote, brati; Oudkerkslavisch brat(r)ŭ (Tsjechisch bratr, Russisch brat); Oudiers bráthair; Armeens ełbayr; Tochaars A pracar; Tochaars B procer; bij de wortel pie. *b^hreh₂ter- (IEW 163-164).
Aan het eind van de 19^e eeuw was de geschreven vorm nog voornamelijk broeder, hoewel de spreektaal al lang de voorkeur gaf aan broer; deze gesyncopeerde vorm kwam ook in de schrijftaal al vroeg voor. In de loop van de 20^e eeuw is broer de standaardvorm in de schrijftaal geworden.
Reeds in de vroegste periode spraken monniken elkaar aan met broeder, naar het voorbeeld van Latijn frater, zie → frater. Aangezien deze geestelijken vaak als ziekenverzorger werkten, ging deze aanduiding ook op het overige verzorgend personeel over. In deze zeer specifieke betekenissen ‘geestelijke’ en ‘ziekenverzorger’ is broeder de enige schrijf- en spreektaalvorm gebleven.

broer (de, -s), broer of halfbroer ouder dan de betrokkene. Mildred heeft één broer en twee broertjes*. - Etym.: AN b. = mannelijk kind van dezelfde ouders als betrokkene. Zie ook: broertje*, kleinbroertje*, zuster*, zusje*, kleinzusje*.