Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

atlas - (soort zijde)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

atlas 2 zn. ‘satijnen stof’
Vnnl. atlas ‘id.’ [1530; MNW].
Ontleend aan het Arabische bn. aṭlas ‘glad, effen’ in atlas zaitūnī, benaming voor een zeer fijn weefsel; voor het tweede woord zie → satijn. Het eerste woord komt misschien uit gelijkbetekenend Perzisch aṭlas.
Het is niet duidelijk via welke andere taal het woord in het Nederlands zou zijn gekomen. Al rond 1400 [Pfeifer] duikt het op in Duitse handelsrekeningen; in het Engels treft men het in 1687 [OED] aan. Aanvankelijk had atlas als bn. betrekking op een gladde, minderwaardige zijden stof; later kon het ook zelfstandig gebruikt worden in deze betekenis en werd het een synoniem van → satijn.
Lit.: Asbaghi 1988, 23; Philippa 1991

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

atlas³ [soort zijde] {1530} < arabisch aṭlas [eig.: versleten, kaal], bij het ww. ṭalasa [hij vaagde weg].

J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden

atlas 2 znw. o., ‘zijden stof’, sedert laat-mnl., evenals nhd. russ. pools atlas < arab. atlas, dat eig. ‘minderwaardig’ betekent (men noemde zijde aṭlas, wanneer deze minderwaardig was, eig. ‘glad, fijn’), vgl. Lokotsch Nr. 131.

N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haag

atlas II (stofnaam) o. Internationaal woord. Reeds laat-mnl. en -mhd. Afkomstig van arab. aṭlas “glad”.

C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haag

atlas II (stofnaam). Ook reeds mnd.

J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gent

atlas 2 v. (stof), uit Ar. aṭlas = glad.

Thematische woordenboeken

N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

atlas ‘soort zijde’ (Arabisch atlas)

R. Dozy (1867), Oosterlingen, verklarende lijst der Nederlandschen woorden die uit het Arabisch, Hebreeuwsch, Chaldeeuwsch, Perzisch en Turksch afkomstig zijn, 's-Gravenhage

Atlas
Satijn. Is het Arab. atlas (اطلس). Eigenlijk is dit een adjectief, dat glad, effen beduidt. Zoo zegt men van een man, dat hij atlas is, als hij geen baard heeft. Verder zegt men ook van zijde, dat zij atlas (effen, glad) is, en hetgeen oorspronkelijk een adjectief was, is als substantief gebruikt om de stof zelve aan te duiden, evenals dit met het Sp. raso en het Fr. ras geschied is. Zie eene geleerde noot van Quatremère, Histoire des sultans mamlouks, II, 1, p. 69 vg. De Romaansche talen hebben dit woord niet, wel het Duitsch.

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

atlas ‘satijn’ -> Noors atlas(k) ‘glimmende stof, meest zijde’ (uit Nederlands of Nederduits).

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

atlas soort zijde 1530 [MNW] <Arabisch

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina