Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

artikel - (geschreven stuk; deel van de handelsvoorraad; lidwoord)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

artikel zn. ‘geschreven stuk; deel van de handelsvoorraad; lidwoord’
Mnl. artikel, mv. articlen ‘punt, onderdeel van een opsomming’ [1265-70; CG II, Lut.K] (ook in pointe ende article [1316; MNW]); vnnl. die poincten ende Articulen [1505; WNT Supp.], die .xij. articulen ‘de twaalf geloofsartikelen’ [1531; WNT Supp.], artikel, artykel ‘lidwoord’ [1638; Ruijsendaal 1989]; nnl. artikel ‘koopwaar’ [1743; WNT Supp.].
Ontleend aan middeleeuws Latijn articulus ‘deel van een geschreven stuk, lid’ (waaruit ook → articuleren), verkleinwoord van Latijn artus ‘lid, gewricht’, zie → arm 1 ‘lichaamsdeel’.
Uit de betekenis ‘punt op een voorraadslijst’ ontwikkelt zich in de 18e eeuw de betekenis ‘de in de betreffende tekstgeleding genoemde zaak’ en door metonymische betekenisoverdracht ‘koopwaar’.
In de grammatica werden de vernederlandste vormen artikel, artykel naast Latijn articulus gebruikt in de betekenis van → lidwoord.

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

artikel [onderdeel van geschrift, verhandeling] {articule, artikel [punt, paragraaf] 1265-1270; als taalkundige term voor ‘lidwoord’ ca. 1576} < frans article [idem] of direct < latijn articulus [gewricht, lid, vingerlid, geleding, onderdeel], verkleiningsvorm van artus [gewricht, lid], dat uit grieks arthron of artus komt. De Nederlandse vertaling lidwoord heeft de oudere vorm lid {1584} verdrongen.

C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haag

† artikel znw. o., mnl. articule o. ‘artikel, punt, zaak, onderdeel; stuk in het schaakspel’, ontleend aan lat. articulus, demin.-vorm van artus ‘gewricht’. Internationaal woord.

Thematische woordenboeken

J. van de Kamp en J. van der Wijk (2006), Koosjer Nederlands: Joodse woorden in de Nederlandse taal, Amsterdam; inclusief ongepubliceerde aanvullingen door de auteurs

artikel: onbelangrijk persoon met kapsones. ■ Ook een artikel! Daar heb je hem ook! Spuit elf geeft ook modder!

N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

artikel (Latijn articulus)
Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

artikel ‘onderdeel van geschrift of verhandeling’ -> Indonesisch artikel ‘onderdeel van geschrift of verhandeling; clausule’; Javaans artikèl, pratikel ‘onderdeel van geschrift of verhandeling; onderwerp, betreffende; regel’; Menadonees artikel ‘onderdeel van geschrift of verhandeling’; Creools-Portugees (Ceylon) articulo ‘onderdeel van geschrift of verhandeling’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

artikel onderdeel van geschrift of verhandeling 1265-1270 [CG Lut.K] <Frans of Latijn

artikel als grammaticale term: lidwoord 1576 [Ruijs] <Latijn

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Instituut voor de Nederlandse Taal