anachronisme zn. ‘fout in de tijdrekening; iets dat niet past in de tijd’
Nnl. Anachronismus is een dwaling in de Tydrekenkunde [1734 in het Kunstwoordenboek van Hubner/Westerhovius; WNT Supp.], anachronisme ‘id.’[1804; WNT].
Al dan niet via Frans anachronisme [1625; Rey] ontleend aan Neolatijn anachronismus < Grieks anakhronismós, met achtervoegsel -ismós (zie → -isme) gevormd bij de voorzetselbepaling ana khrónon ‘verspreid over de tijd’, bij zn. khrónos ‘tijd’ (zie → kroniek). Het Griekse voorzetsel, bijwoord en voorvoegsel aná(-), ana- of an(-) (voor klinkers), heeft de betekenis ‘omhoog’ of ‘opnieuw, terug’ en komt ook in andere Griekse leenwoorden voor, bijv. → analogie, → analyse, → anatomie. Het hoort bij de wortel pie. *h₂en-, waaruit ook → aan.

EWN: anachronisme zn. ‘fout in de tijdrekening; iets dat niet past in de tijd’; de vorm anachronisme (1804)
ANTEDATERING: een anachronisme [1796; Dagverhaal 3, 229]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

Anachronisme (Gr. ana = omgekeerd, chronos = tijd) is een vergrijp tegen de tijdrekening. Men plaatst nl. gebeurtenissen, toestanden enz. in een tijd, dat deze nog niet voorkwamen of konden voorkomen. Vooral bij dichters komt anachronisme vaak voor; zoo spreekt Vondel in zijn treurspel: “Gijsbrecht van Aemstel” van een Gijsbrecht, die eerst later leefde. Evenzoo vindt men in een tooneelstuk van Schiller, dat in de 17e eeuw speelt, reeds van een bliksemafleider gesproken, en de humoristische dichter Von Scheffel laat – natuurlijk met opzet – om comisch te zijn, reeds een bewoner der Paalwoningen van een pijp tabak spreken.

anachronisme fout m.b.t. tijdrekening 1734 [WNT] <Frans of Latijn