aak 1 zn. ‘soort schip’
Vnnl. aeke, aeck, aick ‘aak, vaartuig’ [1520; MNHWS]. Daarnaast vormen met n-, bijv. in varende met die eerste naek [1593; van der Meulen 1953b, 285], naecke [1599; Kil.], welke echter ouder moeten zijn geweest.
Door verkeerde woordscheiding van 'n nake (met onbepaald lidwoord) kon in de spreektaal ake ontstaan, zie ook → arrenslee.
Os. nako ‘schip’; ohd. nahho ‘(rivier)schip’ (nhd. Nachen ‘boot’); nfri. aak ‘open vissersboot’ [1707]; oe. naca ‘boot’; on. nökkvi ‘boot’; < pgm. *nakwa-.
Verdere verwantschappen onzeker. Misschien verwant met Latijn nāvis ‘schip’, dat teruggaat op pie. *neh₂u- (waarbij ook Sanskrit náuḥ en Grieks naũs). Maar gezien de geïsoleerde positie van het woord in het Germaans moet men eerder met Polomé uitgaan van een substraatwoord.
Lit.: E. Polomé (1959) ‘Théorie laryngale et germanique’, in: Mélanges de linguistique et de philologie, Fernand Mossé in memoriam, Paris; Schrijver 1991, 130; E. Polomé (1988-90) ‘Are there Traces of Laryngeals in Germanic?’ in: A. Bammesberger (ed.) Die Laryngaltheorie und die Rekonstruktion des indogermanischen Laut- und Formensystems (= Indogermanische Bibliothek, Reihe 3, Untersuchungen) Heidelberg, 383-414

arreslee

Men zegt gewoonlijk kortweg: ar, maar waar dat woord vandaan komt, weten verreweg de meeste mensen niet. Het heeft namelijk in de uitspraak zijn kop verloren. Oorspronkelijk luidde het: nar, in de bekende zin van: zot, dwaas. Zegt men nu ‘een nar’ dan wordt dat precies zo uitgesproken als wanneer men zegt: ‘een ar’. Een arreslee is dus eigenlijk een narrenslee en hij werd zo genoemd naar de pluimen op de kop van het paard en naar de rinkelbelletjes aan hoofdstel en leidsels.

Het komt vaker voor dat een woord op dezelfde wijze zijn beginletter verliest. Het Duitse woord Natter bewijst dat een adder vroeger nadder heette. Zo is aak: platboomde vissersschuit uit naak ontstaan en okkernoot uit nokkernoot, waarvan het eerste deel ook al noot betekent.

aak I (vaartuig), mnl. āke, achche m. Kil. kent de vormen aecke, naecke. De vorm zonder n ook in fri. aek “soort visschersschuit”, oostfri. âk(e) “boot met platten bodem”, nhd. dial. achen. De n-vorm is de oudste (vgl. adder, avegaar). Waarschijnlijk is het woord uit een duitsch (ndd.; of oostndl.-rijnsch) dialect door schippers geïmporteerd. = ohd. nahho (nhd. nachen), os. nako, ags. naca, on. nǫkkvi m. “boot, schip”: de k uit oergerm. q is in eenige casus, o. a. waar de verbinding -qn- voorkwam, klankwettig ontstaan. Wellicht ospr. “hout” of “boomstam”. Vgl. dan oi. naga- “boom, berg”, misschien ook gr. ábax “bord, plank, tafel” (nog^ṷ?), lit. nõglas, nõklas “greep van den degen”, nogna “handvat van het zwaard”. Ook is voor aak een grondbet. “gespleten” aangenomen (vgl. boot), onder vergelijking van lat. novâcula “scheermes”, opr. nagis, lit. tìtnagas “vuursteen”. Dit zou aannemelijker zijn, als een verbum voor “splijten” van de basis nog^ṷ- ergens voorkwam. De combinatie met opr. nognan “leder” is zeer onwsch.

aak 1 v. (vaartuig), Mnl. ake + Fri. aek, dial. Hgd. achen: alle met aphaerese uit naak: z.d.w..

naker 1 (G), zn. m.: aak, rivierschip. Met oorspronkelijke n, en -er-uitgang, wellicht beïnvloed door aker. Mnl. ake, Vnnl. aecke, naecke 'boot' (Kiliaan). Fri. aek, Os. nako, Ohd. nahho, Mhd. nache, D. Nachen, Oe. naca, On. nokkvi, Germ. *nakwôn-. Wellicht verband met Oind. nága 'boom', aangezien boten vroeger uit uitgeholde boten gemaakt werden. Of misschien verband met Idg. *nâu- 'schip' in Oind. náuh, Gr. naus, Lat navis. In Ndl aak is de n door metanalyse weggevallen (vgl. adder < nadder).

akke (B), zn. v.: aak, rivierschip. Mnl. ake (> 18e e. Fr. aque), Fri. aek, Vroegnnl. aeke, naecke, Os. nako, Ohd. nahho, D. Nachen, Oe. naca. Germ. nakwôn. De vorm met n is wel de oorspronkelijke; die zonder n door metanalyse (vgl. adder < nadder). Er is wellicht verband met Oind. nâga ‘boom’, aangezien boten vroeger uit uitgeholde boomstammen gemaakt werden.

aak* schip 1520 [HWS]

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.