![]() Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
wrat - (huiduitwas)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdamwrat zn. ‘huiduitwas’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenwrat* [huiduitwas] {wratt ca. 1150, wart(e) 1351} (de vorm wratt(e) met metathesis), vgl. oudsaksisch warta, oudhoogduits warza, oudfries warte, oudengels wearte (engels wart), oudnoors varta; buiten het germ. latijn verruca, litouws viršus [top], oudkerkslavisch vrĭchŭ [idem], oudindisch varṣman- [hoogte]. J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenwrat znw. v., mnl. wratte, worte, warte v. ‘wrat, tepel, speen’, Kiliaen werte, wratte, os. warta v. ‘tepel’ ohd. warza (nhd. warze) v. ‘wrat’, ofri. warte, oe. wearte (ne. wart), on. varta v. ‘wrat’. — Afl. van idg. wt. *u̯er ‘hogere plaats in het land of op de huid’, vgl. vla. warre ‘eelt, wrat’, oe. wearr m. ‘eelt’, ohd. werra ‘spatader’, vgl. ofri. wersene, wirsene v. ‘rimpel’, ook afr. were, oe. weler, on. vǫrr, got. wairilo ‘lip’, vgl. opr. warsus. — lat. varix ‘spatader’, varus ‘pukkel’, verruca ‘wrat’, lit. viras ‘gortigheid in varkensvlees’, oiers ferb ‘blaar, puist’ (Wood JEGPh 13, 1914, 507 en IEW 1151), waarschijnlijk ook toch. Β y-weruwelñe ‘opzwelling, huidblaar’. — > ne. wrat (sedert 1527, nu nog. dial. vgl. Bense 603). De metathesisvorm wrat is opmerkelijk (hypercorrect?); in de dial. vinden wij woert, woort (noordholl.), wart(e), wert(e), wort(e) (vla.), wö(r)t, we(r)t (kempens), wært (goerees), zie daarvoor de taalkaart bij Heeroma Ts. 56, 1937, 260-263. — Zie verder de kaart Nr. 6 in K. Heeroma, Taalatlas van Oost-Nederl. — Voor de overname van dit woord in een deel van Mecklenburg, Pommeren en de Altmark vgl. Teuchert Sprachreste 324-5. — Met nl. kolonisten dit woord ook naar het Weichselgebied gekomen, vgl. Mitzka, Album Blancquaert 1958, 222. N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haagwrat znw., met metathesis (vgl. bij werken over mnl. wrachte, wrochte) naast dial. wæ̂rt (Goeree), wā̊rde (Achterh.), woert en woort (N.Holl. dial.), wart(e), wert(e), wort(e) (vla.), wö(r)t, we(r)t (Kemp.); Kil. werte, wratte, mnl. wratte, worte, warte v. “wrat, tepel, speen”. = ohd. warza (nhd. warze) v. “wrat”, os. warta v. “tepel”, ofri. warte, ags. wearte (eng. wart), on. varta v. “wrat”. Met nperz. bâlû “id.” van een idg. basis werd- “zich verheffen”, waarnaast: werdh- in oi. vardhati “hij groeit”, — wers- in ags. wearr m. “eelt” (zie verweren; hierbij misschien ohd. wërna v. “varix” < *werznô-), ier. ferr “beter”, kymr. gwarr “cervix, occipitium”, lat. verrûca “wrat, bult”, gr. hérma “klip”, obg. vrŭchŭ, lit. virszùs “top, bovenste deel”, oi. várṣman- “hoogte, top”, — wre-i-s- (zie reus). De kortere basis wer- misschien in gr. aeírō “ik hef op”, phryg. hórou; ánō. C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haagwrat. Bij ags. wearr enz. (zie verweren en verweren Suppl.) wsch. ook ofri. wersene, wirsene v. ‘rimpel’. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentwrat v., Mnl. wratte, warte, Os. warta + Ohd. warza (Mhd. warze, Nhd. id.), Ags. wearte (Eng. wart), Ofri. warte, On. varta (Zw. vårta, De. vorte) = uitwas; vertoont den st. graad van denz. wortel, welks zw. gr. in wort en wortel voorkomt. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenboschvrat s.nw. S.P.E. Boshoff en G.S. Nienaber (1967), Afrikaanse etimologieë, Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kunsvratjie: gew. dim., eeltagtige uitgroeisel aan mens, dier en plant; Ndl. wrat (Mnl. o.a. wratte/warte, ook dial. wv. m. metat. en a, e en o), Hd. warze, Eng. wart, hou verb. m. Lat. verrūca, “vratjie; bult, knop”, Gr. (h)érma, “klip” – oor wr/vr v. vrank. Thematische woordenboeken
T. Pluim (1911), Keur van Nederlandsche woordafleidingen, PurmerendWrat (vroeger ook warte, met methatesis) behoort tot de familie van wort = gewas, uitwas; zie Wortel. Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015wrat ‘huiduitwas’ -> Engels † wrat ‘huiduitwas’; Duits dialect Wratt, Wratte ‘huiduitwas’. Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamwrat* huiduitwas 1150 [Claes] Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |