woestijn zn. ‘barre landstreek’
Onl. wuostinna ‘woeste grond’ in sconitha uuostinnon ‘de schoonheden van de woestijn’ [10^e eeuw; W.Ps.], als glosse in nove terre que vulgo wastina vocatur ‘het nieuwe (hier: nieuw te ontginnen) land, dat in de volkstaal woestijn genoemd wordt’ [1089; ONW]; mnl. woestine ‘woeste grond, onontgonnen grond, onbegroeide of verlaten landstreek e.d.’ in .ii. bunre. woistinen ‘twee bunder onontgonnen land’ [1212-23; VMNW], niet ... dan wildernesse ende woestine ‘niets dan wildernis en woestijn’ [1276-1300; VMNW], Sochtine in woude ende in wostinen ‘zocht hij hem in wouden en woestijnen (= overal)’ [1285; VMNW].
Ontstaan uit onl. wuostinna, een afleiding van wuosti ‘onbewoond, onontgonnen’, zie → woest. De klemtoon in dit erfwoord lag oorspr. op de eerste lettergreep; de klankwettige vorm zou dan ook mnl. *woestene (nnl. *woesten) luiden, zoals in het zn. vasten ‘onthouding van eten en drinken’, dat hetzelfde achtervoegsel heeft, zie → vasten. De klemtoon is al vroeg verplaatst naar de tweede lettergreep, wellicht onder invloed van Romaanse leenwoorden op mnl. -ine.
Os. wōstinnia, wōstunnia (mnd. wōstine); ohd. wuostin (vnhd. wüestin); ofri. wēstene, wōstene (nfri. woastine); oe. wēsten; < pgm. *wōstenja-, -jō-, *wōstunjō-.
Zie het jongere woord → woestenij voor het betekenisonderscheid tussen deze woorden.

vasten

De eigenlijke betekenis van het werkwoord vasten is: zich in acht nemen en ook: vasthouden. Waarschijnlijk is het woord evenals het woord kerk uit het Gotisch in het West-Germaans overgenomen. In het Middelnederlands luidde het vastine met het accent op de eerste lettergreep, in tegenstelling tot een woord als woestine dat het accent op de i had en daardoor nu woestijn luidt.

Een merkwaardige samenstelling is vastenavond, dat vaak vastelavond wordt uitgesproken. Hetzelfde ziet men in woorden als schrikkeljaar, werkeldag en in vroeger tijd: drinkelbier, schorteldoek en nog andere. De verklaring is dat de verbindingsklinker e die gevaar liep te verdwijnen, als reactie juist werd verzwaard tot – el.

Vastenavond is de dag vóór Aswoensdag, de dag voor de vasten beginnen, de dag van dolle pret. Het gebruik van het woord avond wijst op de oude Germaanse gewoonte de dag te beginnen met de zonsondergang van de vorige dag. Vandaar dat de dag die wij zaterdag noemen, in Duitsland veelal Sonnabend wordt genoemd. En het Engelse Christmas Eve is niet alleen de avond, maar de gehele dag voor Kerstmis.

Het werkwoord vasten: zich onthouden van het gebruik van spijs of drank in het bijzonder ter nakoming van kerkelijke gebruiken, hangt samen met het bijvoeglijk naamwoord vast en betekent eigenlijk: vasthouden aan bepalingen en dan speciaal aan onthoudingsbepalingen.

woestijn v., Mnl. woestine, Onfra. wuostinna, Os. wôstinnia + Ohd. wuostinna, Ags. wésten, Ofri. wôstene: het suffix is hetz. als en in ijzeren, dat niet dof geworden is en daarom den klemtoon op zich getrokken heeft.

Woest, van een vermoedelijk Oudgerm. wastu = ledig, onbebouwd, woest. Verdere afl. is niet na te gaan. Afl. is woestijn, Mnl. woestine, met hetzelfde achtervoegsel als ’t oude ijn in eyghijn = (lijf)eigen; selverijn = zilveren, enz.; hiernaast bestond de Romaansche uitgang ie: woestenie, thans woestenij.

woestijn* barre landstreek 0901-1000 [WPs]

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.