verdwijnen ww. ‘weggaan, verloren gaan’
Mnl. verdwinen ‘verteerd worden, wegkwijnen’ in mire pine Dar hic in deluue ende verdwine ‘mijn verdriet, waar ik in wegkwijn en wegteer’ [1290; VMNW], ‘verloren gaan, uit het zicht verdwijnen’ in Nv wart den man verdwenen sijn goet ‘nu was het bezit van de man verloren gegaan’ [1340-60; MNW-R]; vnnl. verdwijnen oft verswinden ‘afnemen, wegteren; weggaan, verloren gaan, in rook opgaan, ophouden te bestaan’ [1573; Thes.]; nnl. verdwijnen ‘steeds verder afnemen, wegslinken’ in Uw welvaard, Spanje, gaat verdwynen [1769; WNT], ‘ophouden te bestaan’ in die duistere wolken zyn verdweenen [1785; WNT], (een vriendschap) verdween als sneeuw voor de zon [1787; WNT], ‘vertrekken’ in een oogenblik daarna was zij verdwenen [1858; WNT], ‘wegraken, onvindbaar worden’ in brak de kabel af en verdween in de diepte [1908; WNT], ‘ophouden te bestaan of te worden aangetroffen’ in (een zeker type lamp) is ... uit de practijk verdwenen [1908; WNT].
Afleiding met het voorvoegsel → ver- (sub a) van mnl. dwinen ‘afnemen, verminderen’ [1285; VMNW]. De betekenissen ‘wegteren, versmachten’ enz. raakten in het begin van de 18^e eeuw in het Nederlands in onbruik.
Oe. dwīnan ‘afnemen, verdwijnen’; (afleiding ne. dwindle); on. dvīna ‘id.’; < pgm. *dwīnan-. Met andere anlaut, maar met vergelijkbare betekenis ‘wegkwijnen, afnemen’: a) *þw: ozw. thwīna (nzw. tvina); b) *sw: ohd. swīnan; on. svína; c) *kw; ned. (weg)kwijnen.
Pgm. *dwīnan- gaat terug op een nasaalpresens bij de wortel pie. *d^hg^whei- ‘vergaan’ (LIV 150) en is verwant met: Grieks phthínein ‘verdwijnen, omkomen’; Sanskrit kṣināti ‘vernietigt’.

verdwijnen ww., mnl. verdwînen, ook dwînen ‘verdwijnen, slinken, afnemen, kwijnen’. Dit woord kan teruggaan op germ. *dwīnan zowel als *þwīnan; beide zijn bekend, vgl. 1 *dwīnan: oe. dwīnan, fordwīnan ‘afnemen, verdwijnen, omkomen’ (ne. dwindle), on. dvī̆na ‘zwak worden, verdwijnen’, vgl. oe. dwæscan (< *dwaiskjan) ‘blussen’, van idg. *dhu̯-ei vgl. oiers dīth (< *dhu̯ītu-) ‘einde, dood’, arm. di ‘lijk’, een verlenging van *dheu-, waarvoor zie: dood; en 2 *þwīnan: oe: ðwīnan ‘slinken, afnemen’, ozw. þwīna ‘door ziekte afnemen’, naast oe. ðwænan ‘week maken, door water doen slinken’, ozw. þwæ̆na (< *þwěna = þwĭna) ‘door ziekte wegteren’. Een afl. van de idg. wt. *tǝu ‘smelten’, waarvoor zie: dooien.

verdwijnen. Gr. síalon ‘speeksel’ hoort wsch. evenmin als het hiermede niet te vereenzelvigen síalos ‘vet’ bij ags. ðwînan enz.

verdwyn ww.
Onsigbaar word, weggaan, wegraak.
Uit Ndl. verdwijnen (Mnl. verdwinen). Eerste optekening in Afr. by Pannevis (1880) in die samestelling verdwyn pleister.
Vgl. Eng. dwindle.

verdwijnen ‘weggaan’ -> Fries ferdwine ‘weggaan’; Duits dialect verdwinen ‘weggaan, vergaan’.

A. Osset. thayun ‘tauen, schmelzen’ (*tāi̯ō) = aksl. tajǫ, tajetъ ‘schmelzen’, *talъ ‘geschmolzen, flüssig’, russ. tályj;
arm. t’anam ‘benetze (Aor. t’ac̣i); werde feucht (Aor. t’ac̣ay)’;
cymr. tawdd ‘liquēfactiō’, toddi, bret. teuzi ‘schmelzen’ (-d- oder -dh-Formans);
mit b(h)-Erw. (vgl. unten τῖ-φ-ος) lat. tābēs ‘das allmähliche Vergehen durch Schmelzen, Fäulnis, Krankheit usw.’, tābum ‘Jauche, Schleim, Seuche’, tābeō, -ēre, tābēscō, -ēre ‘schmelzen, hinsiechen’.
mit k-Erw. gr. τήκω, dor. τά̄κω ‘schmelze’, τακερός ‘weich, schmelzend’, τηκεδών f. ‘Abzehrung, Schwindsucht, Verwesung’;
B. i-Formen: aisl. þīðr (*tī-tó-s) ‘geschmolzen, getaut’, wovon þīða ‘auftauen, tr. und intr.’, þīðenn ‘geschmolzen, getaut’;
mit bh- (vgl. oben tābēs) osset. ćirwä, c̣irw ‘Hefe’ aus *tibh-no-; gr. τῖφος n. ‘sumpfige Stelle, feuchter Grund’; dak. FlN Τιβίσκος; über lat. Tiberis (*Thubris, Θυβρίς < *dhubris) s. Szemerenyi Arch. Ling. 5, 3 ff.;
mit l-Suffix: gr. τῖλος ‘dünner Stuhlgang, Abführen’; abg. tьlěti ‘modern, verwesen’, tьlja ‘Verwesung’, russ. tlja ‘Motte’ (vgl. unten lat. tinea), ‘Blattlaus’;
mit m-Suffix: aksl. timěno ‘Schlamm’;
mit n-Suffix: ags. ðīnan ‘feucht werden’, ðān (*lǝi-no-) ‘feucht, bewassert’, wovon ðǣnan ‘befeuchten’, ðānian, ðǣnian ‘feucht sein oder werden’;
aksl. tina ‘Schlamm’; wohl lat. tīnus ‘der lorbeerartige Schneeball’ (von der stark abführenden Wirkung) und tinca ‘Schleie’ (*tīnica ‘schleimiger oder im Schlamme lebender Fisch’); lat. tinea ‘Motte, Holzwurm’ (vgl. oben russ. tlja) wohl von einem *tino-, *tinā ‘Moder’;
mit r-Suffix: arm. *tīro-, -ri- in t’rik’ ‘Mist’, t’rem ‘knete Mehl, Teig’ (‘*mache weiche Teigmasse’) t’rmem ‘befeuchte, weiche ein’, t’rjem ‘befeuchte, benetze, begieße, bewässere’; lit. týras, tỹrė Brei’, týrai ‘bewachsener Morast, Heide’, lett. tīrelis ‘Morast’;
mit s-Suffix: ahd. theisk, deisk ‘stercus, fimus, rudera’; ksl. těsto, skr. tȉjesto ‘Teig’, wegen sl. tiskati ‘drücken’ aus toisk-to-; air. tōis-renn, tāis ‘massam (farinaceam)’, cymr. toes, bret. tōaz m. ‘Teig’ (*tǝi-s-to-); ahd. theismo, deismo, ags. ðǣsma m. ‘Sauerteig’; gr. σταῖς oder σταίς, Gen. σταιτός ‘Weizenmehl mit Wasser zum Teig angerührt’ (unter Einfluß von στέᾱρ aus *stait- umgestellt);
mit balt. ž-Formans lit. tižùš ‘schlüpfrig, glitschig’, tyžtù, tìžti ‘schlüpfrig werden’?
C. u-Formen: aisl. þeya, ahd. douwen, deuwen ‘tauen, zu schmelzen anfangen, zergehn’, trans. (fir-)douwen ‘verdauen’, aisl. þeyr ‘Tauwind’, þā (*þawō) ‘schnee- und eisfreies Gefilde’, ags. ðawian (*þawōn) ‘tauen’, aisl. þāna ‘schmelzen intr.’ = ags. ðawenian ‘netzen’ (*þawanōn); aisl. þǣsir ‘qui lenem facit’, norw. tæsa ‘tauen, schmelzen tr.’ (*þawisjan).
Im germ. auch þwī̆- in ags. ðwīnan ‘schwinden, abnehmen’, Kaus. ðwǣnan ‘einweichen, irrigāre’, aschwed. þwīna ‘vor Krankheit, Sehnsucht u. dgl. hinschwinden’, þwæ̆na (aus *þwĕna =*þwĭna) ds. (ähnlich auch ahd. thwesben ‘auslöschen, vertilgen’?); germ. *þwĭnam wohl Umbildung von þīnan (s. oben) nach den Gruppen von ags. dwīnan, ā-cwīnan.
D. Hierher noch die urbrit. FlN *Tamā > engl. T(h)ame, *Tamēssā > engl. Thames, usw., *Tani̯ā> engl. Tain, Tean, *Tau̯ā > engl. Taw, Tay, dazu *Tilā > engl. Till, ven. Tiliaventus, illyr. Tilurius, tirol. Ziller usw.

WP. I 701 ff., WH. II 639 f., 680, 683 f., Trautmann 312 f., 323; Vasmer 3, 84, 100, 105, 106, 110, Max Förster Themse 728 ff.