scherf zn. ‘afgebroken stuk’
Mnl. scherf ‘aardewerken pot’ [1240; Bern.], jn enen scerf soutu onech braden ‘in een pot moet je honing verhitten’ [1287; VMNW], maar meestal ‘plat afgebroken stuk aardewerk’ in Om dat die scerue souden springen ‘opdat de scherven zouden opspringen’ [1290; VMNW].
Afleiding van het verouderde werkwoord mnl. sc(h)erven, sc(h)arven ‘in kleine stukken snijden’ zoals in scervet al te gadere ‘snijd alles bij elkaar in kleine stukjes’ [1351; MNW]. Deze woorden vertonen klinkervariatie voor r + labiaal zoals bij → nerf 1.
Os. scervin ‘scherf’ (mnd. scherve ‘schaal’, schervele ‘scherf’, scherf ‘kleine munt’); ohd. scirbi ‘scherf, pot’ (nhd. Scherbe ‘scherf’, Oostenrijks-Duits Scherben ‘id.’), scerf ‘kleine munt’ (nhd. Scherflein ‘kleine gift, aalmoes’); on. skarfr ‘scherf; houtblok’ (nzw. skarv ‘voeg, verbinding(sstuk)’. Bij mnl. scherven ‘in kleine stukken snijden’ horen: mnd. scherven, scharven ‘id.’; ohd. scarbōn ‘id.’; oe. scearfian ‘id., schrapen’; < pgm. *skarbōn-. Hierbij hoort zonder grammatische wisseling ook een sterk werkwoord pgm. *skerfan-, waaruit alleen oe. sceorfan ‘afknagen, bijten’ is overgeleverd.
Al deze woorden zijn afgeleid van de wortel pie. *(s)kerb^h- ‘scherp zijn’, een uitbreiding van de wortel (s)ker- in scheren 1, en zie → scherp. Qua vormen en betekenis is ook de reconstructie pie. *(s)kerp- ‘afsnijden, afplukken’ mogelijk (NEW); zie → herfst.

scherf znw. v., mnl. scarf, scerf, sceerf m. o., scerve v. ‘scherf, brok, pot, pan, een muntstukje’. Men kan onderscheiden 1. vorm met a: mnd. scharf o. ‘klein muntje’, on. skarfr ‘schuins afgesneden houtblok’, 2. met e: mnd. scherf ‘muntstukje’, ohd. scerf (nhd. scherflein), 3. met i: ohd. scirbi v.o. ‘scherf, aarden pot’ (nhd. scherbe), os. skerƀīn o. ‘aarden pot’. — Hiertoe behoren de ww. mnl. mnd. scharven, scherven, ohd. scarbōn ‘in kleine stukken snijden’ en oe. scearfian ‘id’ naast sceorfan ‘knagen, bijten’. — Idg. wt. *(s)kerp vgl. lett. šk’ērpêt ‘graszoden snijden’, šk’ẽrpis ‘ploegmes’ en van *kerp: lat. carpo ‘plukken’, gr. karpós ‘vrucht’, krṓpion ‘sikkel’, oi. kṛpāṇa- m. ‘zwaard’, karpara- o. ‘scherf’, m. ‘schaal, schedel’, oiers corrán ‘sikkel’, cirrim ‘afslaan, verminken’ (rr < rp), lit. kerpù, kir̃pti ‘knippen’, lett. cę̀rpu, cìrpt ‘scheren’, osl. črěpŭ ‘scherf’ (IEW 944-945); afl. van de wt. *(s)ker, waarvoor zie: scheren. — Zie ook: herfst en schurft.

De bet. ‘klein muntstukje’ is van de Neder-Rijn uitgegaan; het nhd. scherflein (bekend in Markus 12, 42) is door Luther uit Erfurt overgenomen. Het is niet een bijzondere bet. ontw. uit scherf, maar behoort bij het hierboven genoemde ohd. scarbōn en zal wel in het bijzonder de Romeinse munt met getande rand aanduiden, de nummus serratus bij Tacitus, Germ. c. 5.

scherf. Buiten het Germ. zijn wsch. nog ier. corrân ‘sikkel’, cirrim ‘ik sla af, vermink’ (rr < rp) verwant. Ook gr. sképarnos, -on ‘soort bijl’ (< *skérpanos: Niedermann IF. 37, 149 vlgg.)? Zie echter bij schaven.

Scherfie Scherft Scherfwaard Volksnamen voor het Nonnetje ↑, de kleinste der drie inheemse Zaagbeksoorten. Blijkens andere hierop gelijkende namen is (secundair) bij de hantering van de naam aan het begrip ‘scherp’ gedacht: Scherpbek, Scherphoek [B&TS]. Vermoedelijk zijn alle namen verbasteringen, evenals Schelft, Scherventuut en Schar. In sommige van deze namen is een v (>f) aanwezig, die verwantschap met deens Skarv ‘Aalscholver’ ↑ aannemelijk maakt.
In Schelft zou dissimilatie van een eerdere r kunnen hebben plaatsgevonden, net zoals bij Scholver (<*Schorver) het geval was. In Scherfwaard zou het laatste stukje etymologisch gezien mogelijk kunnen overeenkomen met het stukje -aar in Schollevaar, hoewel -waard in Scherfwaard nú ‘woerd’ ↑ ‘mannelijke Eend’ betekent. Meer sub Skoar.

Skoar Friese volksnaam voor het Nonnetje [De Vries 1928]. Mogelijk is deze naam verwant met het tweede element in fries Rotskear ↑ (= Grote Zaagbek in Bantega).
ViF (p.258) verklaart Skoar als onomatopee. Dit is minder ws., omdat men Nonnetjes in de Lage Landen, als ze hier overwinteren, nooit hoort. De helgolandfriese naam voor de Aalscholver is Klewskârver, waarbij klew = ‘klif’ [De Vries 1928]. Het tweede element kan ook korter: deens Skarv = Aalscholver. Ik denk dat het dít woord is, dat we te pakken hebben bij de friese namen voor twee van de drie Zaagbekken; Zaagbekken herinneren sterk aan Aalscholvers, afgezien van de kleur dan.
N.B.: N ‘schaar’ zou op de getande snavel kunnen slaan, maar is niet aan de orde: het friese woord is skjirre! [Visser 1993; Zantema 1992; mb.98J,21].

scherf ‘stuk van gebroken voorwerp’ -> Fries skerf ‘stuk van gebroken voorwerp’;? Duits Scherflein ‘(historisch) muntstukje met lage waarde; aalmoes, kleine bijdrage’; Deens skærve ‘steenslag’ (uit Nederlands of Nederduits); Zweeds skärv ‘muntstukje met lage waarde’ (uit Nederlands of Nederduits); Zweeds skärva ‘stuk van gebroken voorwerp’ (uit Nederlands of Nederduits); Papiaments skerfi ‘stuk van gebroken voorwerp’.

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.