petroleum [brandstof] {1862} < engels petroleum < middeleeuws latijn petroleum [minerale olie], van latijn petra [rots, steen] < grieks petra + latijn oleum [olijfolie]. Het middelnl. kende peterolie [brandstof] {1351} geleend uit het lat.

petroleum znw. Een nnl., ook in andere talen voorkomende ontl. uit mlat. petroleum.

petrol (zn.) petroleum; Middelnederlands peterolie <1351> < Latien petroleum.

petrol s.nw.
Brandstof vir motorvoertuie.
Uit Eng. petrol (1895).

petroleum s.nw.
Aardolie.
Uit Eng. petroleum (1526).
Eng. petroleum uit Latyn petroleum 'minerale olie', met lg. van Latyn petra 'rots, steen' en oleum 'olyfolie', lett. 'olie van die rots'.

petroleum In de betekenis ‘jenever’ in 1937 opgenomen in een Bargoens woordenboekje. Jenever zal zijn beschouwd als de brandstof voor de dronkaard. Waarschijnlijk is ook het vluchtige en branderige karakter van jenever van invloed geweest. Petroleum wordt vaak peut genoemd. Ook dit woord heeft als borrelnaam dienstgedaan. Bij de Nederlandse marine werd peut in de jaren vijftig gebruikt voor ‘vieux’, net als afbijt. En in 1980 is in Het Goorke, een buurt onder de rook van Tilburg, de borrelnaam peutje gehoord. Van Dale kent petroleum sinds 1950 in de betekenis ‘jenever’. Ook in het Duits wordt jenever Petroleum genoemd. In het Frans is de benaming pétrole gereserveerd voor eau-de-vie en wijn van slechte kwaliteit.
Vergelijk bronolie.

[Bolhuis 131; Drank 35; Nijm.vr. 80]

gaskachel [kachel die met gas gestookt wordt] (1866). In de negentiende eeuw neemt de verwarming met gaskachels neemt enorm toe: vanaf 1866 verschijnen er advertenties voor gaskachels in de kranten. Neerlandicus Jan te Winkel constateert in het gedenkboek Eene halve eeuw 1848-1898: “De gassen waren in de natuurwetenschap al lang bekend, toen omstreeks het midden onzer eeuw het lichtgas in de algemeene spreektaal werd ingevoerd door het stichten van gasfabrieken, het werken der met huid en haar van de Engelschen overgenomen gasfitters, het in gebruik brengen van gaslantaarns, gaslampen, gaskranen, gasornamenten, gashouders, gasmeters, gaskomforen, gaskachels en gasgloeilicht. Het Engelsche “burner” vertaalden wij met brander, dat als marinenaam uit den tijd onzer zeeoorlogen nog maar alleen in de herinnering voortleefde. In concurrentie (ook dat woord is eerst allengs in de spreektaal gekomen) daarmee zag men al spoedig de petroleum verschijnen, aanvankelijk door het volk meestal peterolie of petroléum genoemd. De lucifer dagteekent reeds van even vóór 1850, maar zonder zwavel van een tiental jaren later. Deze heet nog altijd Zweedsch, ofschoon hij tegenwoordig ook elders dan in Zweden wordt vervaardigd. Intusschen is met de zaak ook het woord “zwavelstok” bijna geheel in onbruik geraakt. De vroegere quaestie of “open haard” een pleonasme was, is reeds lang van de baan. De “huiselijke haard” bestaat bij velen nog maar in de verbeelding of de herinnering: nu moet men van de huiselijke vulkachel spreken, als men zich niet te rhetorisch wil uitdrukken. Als verbeterde inrichting der openbare brandblussching heeft men in de tweede helft onzer eeuw in verschillende steden onder Duitschen naam eene brandweer ingevoerd, en woorden gemaakt als brandschel en brandkraan. Ook eene samenstelling als stoombrandspuit was met de zaak voor vijftig jaar nog onbekend, en lang zal het niet meer duren of niemand weet meer, wat “brandemmers” zijn.”

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.