![]() Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
orde - (regelmatige plaatsing; rustige gesteldheid)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdamorde 1 zn. ‘regelmatige plaatsing; rustige gesteldheid’ orde 2 zn. ‘vereniging van personen’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenorde [regelmatige plaatsing, geregelde toestand] {orde [(rang)orde, rij, rang, regel] 1350, naast ordene 1201-1250} < oudfrans ordene < latijn ordinem, 4e nv. van ordo [rij, gelid, rang, stand, orde, regelmaat] (vgl. ordineren). J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenorde znw. v., mnl. orde, oorde naast ordene oordene v. m. ‘volgorde, rij, rang, regel, geestelijke of ridderlijke orde, toestand’, gaat terug op ofra. ordene, ordine > lat. ordine (grondvorm van verbogen nv.) en op lat. ordo. N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haagorde znw., reeds mnl. orde, oorde naast gewoner en ouder ordene, oordene, -ine v. (m.) “volgorde, rij, rang, regel, orderegel, geestelijke orde, ridderorde, positie, toestand”. Kan zoowel uit ofr. ordene, ordine als direct uit lat. ordo, -inis “orde” ontleend zijn. Wsch. is beide tegelijk het geval. De nnl. vorm order, sedert ± 1600, in de alg. taal van nu vooral in ’t mv. orders, komt van fr. ordre. Evenzoo eng. order. Ohd. komt reeds ordena v. “series, ordo” voor (mhd. nhd. orden m.). Verder mnd. orde, orden m. met dgl. bett. als mnl. ordene. C.B. van Haeringen (1936), Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Supplement, Den Haagorde. Ook ofri. orden m. ‘volgorde, geestelijke orde’. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentorde v., ouder Nndl. orden, Mnl. ordne, uit Ofra. ordine (thans ordre), van Lat. ordinem (ordo) = schikking. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenboschorde s.nw. Thematische woordenboeken
Nicoline van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboekorde (Oudfrans ordene); (aan de -- van de dag zijn) (vert. van Frans être à l’ordre du jour)
E.J. Dijksterhuis (1939), Vreemde woorden in de wiskundeOrde (< Lat. ordo = rij, orde). T. Pluim (1911), Keur van Nederlandsche woordafleidingen, PurmerendOrde, vroeger ook orden, van ’t Mnl. ordene, uit ’t Ofr.: ordine (thans ordre) en dit van ’t Lat. ordinem, 4e nv. van ordo = schikking, regeling. Afleidingen: ordentelijk, van orden met ingelaschte t (als in eigentlijk, namentlijk) en met versprongen klemtoon; ook: ordineeren, verordineeren: schikken, regelen, vaststellen, besluiten; en: verordening. Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015orde ‘regelmatige plaatsing; geregelde toestand; vereniging van personen die zich aan bepaalde regels gebonden hebben’ -> Deens orden ‘regelmatige plaatsing; geregelde toestand; vereniging van personen die zich aan bepaalde regels gebonden hebben’ (uit Nederlands of Nederduits); Noors orden ‘regelmatige plaatsing; geregelde toestand; vereniging van personen die zich aan bepaalde regels gebonden hebben’ (uit Nederlands of Nederduits); Indonesisch orde ‘regelmatige plaatsing; geregelde toestand’; Negerhollands ordu ‘geregelde toestand’; Papiaments òrdu (ouder: orde) ‘geregelde toestand’ (uit Nederlands of Spaans); Sranantongo orde ‘geregelde toestand’. orde ‘koninklijke onderscheiding, ridderorde’ -> Deens orden ‘koninklijke onderscheiding, ridderorde’ (uit Nederlands of Nederduits); Noors orden ‘koninklijke onderscheiding, ridderorde’ (uit Nederlands of Nederduits); Zweeds orden ‘koninklijke onderscheiding, ridderorde’ (uit Nederlands of Nederduits); Indonesisch orde ‘koninklijke onderscheiding, ridderorde’. Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamorde regelmatige plaatsing, geregelde toestand 1350 [MNW] <Frans Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |