Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

onyx - (siersteen)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

onyx zn. ‘siersteen’
Mnl. onich, onix ‘siersteen, agaat met grijze strepen’, eerst in een vorm met een Latijns aandoende uitgang in vp elke scoudre stonden steene. onichem ende sardonen ghemene ‘op elke schouder zaten stenen, onixen en sardonixen door elkaar’ [1285; VMNW], dan onix dats ... een ... diere steen ‘onyx is een kostbare steen’ [1287; CG II], ii. onichen stenen ‘twee onyxstenen’ [1460-62; MNW-P]; vnnl. nemen twee onix steenen, ende daer op grauen ... ‘twee onyxen nemen en daarin graveren ...’ [1526; WNT zegel], een onyx [1692; WNT moor I].
Ontleend aan Latijn onyx (genitief onychis), dat zelf ontleend is aan Grieks ónux ‘onyx’, eerder ook al ‘klauw, vingernagel’, verwant met → nagel. De naam zou berusten op de overeenkomst in kleur van de kwartsachtige siersteen en een vingernagel, maar kan ook volksetymologisch aan dat woord zijn aangepast.

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

onyx [steensoort] {honix 1287, onyx 1566} < frans onyx < latijn onyx [marmersoort, edelsteen] < grieks onux [nagel]. De steen werd op grond van gelijkenis zo genoemd.

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

F. Debrabandere (2010), Brabants etymologisch woordenboek: de herkomst van de woordenschat van Antwerpen, Brussel, Noord-Brabant en Vlaams-Brabant, Zwolle

onyx, zn.: (grote) knikker. Naar de naam van de stof waarvan de knikker gemaakt is, nl. onyxmarmer; vgl. albaster, lavoor, marbol. Lat. onyx ‘marmersoort’ < Gr. onux ‘nagel’.

G.J. van Wyk (2007), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Supplement, Stellenbosch

oniks s.nw.
Halfedelsteen.
Uit Ndl. onyx (Mnl. honix).
Ndl. onyx uit Fr. onyx uit Latyn onyx 'marmersoort, edelsteen' uit Grieks onux 'vingernael'. Die steen word so genoem omdat dit soos 'n nael lyk.
D. Onyx, Eng. onyx.

Thematische woordenboeken

N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

onyx (Latijn onyx)

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

onyx ‘steensoort’ -> Indonesisch oniks ‘steensoort’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

onyx steensoort 1566 [WNT] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina