laven ww. ‘verkwikken door drank, sterken’
Mnl. laven ‘verkwikken, laten drinken’, in als si gelauet wesen woude ‘als zij gelaafd wilde worden, wilde drinken’ [1265-70; CG II], overdrachtelijk in daer gi mede lauet har herte ‘waarmee gij haar hart verkwikt’ [1265-70; CG II].
Oude ontlening aan Latijn lavāre ‘wassen, baden’, met al voor de schriftelijke Nederlandse overlevering een betekenisovergang naar ‘verfrissen, verkwikken’. Zie ook → lavement.
Os. laƀōn ‘verfrissen’ (mnd. laben); ohd. labōn ‘wassen, verfrissen’ (mhd. ‘wassen, bevochtigen, verfrissen, vee doen drinken’, nhd. laben ‘verfrissen, verkwikken’); nfri. lauwgje [t/m 17^e eeuw]; oe. (ge)lafian ‘wassen door het gieten van water’ (ne. (formeel) lave ‘(be)spoelen, baden’).
Latijn lavāre verwant met: Grieks loúein ‘wassen’; Oudiers lūaith ‘potas als wasmiddel’; Armeens loganam ‘baden’; < pie. *leuh₃- (IEW 692), waaruit binnen de Germaanse talen de afleidingen oe. lēaþor ‘waspoeder’ en on. lauðr ‘id.’, en zie → loog.
♦ lafenis zn. ‘verfrissing’. Mnl. lavenesse ‘geestelijke troost’ [1300-25; MNW-R], ‘verfrissing, iets te drinken’ in coude ende hitten bevoelen, sonder lavenesse ende sonder coelen ‘kou en hitte voelen zonder verfrissing en zonder verkoeling’ [1400-20; MNW-R]; vnnl. overdrachtelijk in eten, drincken, berninge, cleederen ende andere laeffenissen ‘eten, drinken, brandstof, kleding en andere benodigdheden’ [1521; WNT], eenig water, of lavenis ‘water of andere drank’ [1676; WNT]. Afleiding van laven met het achtervoegsel → -nis. ♦ laveloos bn. ‘stomdronken’. Nnl. laafloos ‘zonder gelaafd te worden’ in dat die oude vrou ... genoegsaam laafloos ... was gestorven ‘... vrijwel uitgedroogd ...’ [1760; WNT tormenteeren], laveloos ‘in hoogste staat van dronkenschap, stomdronken’ [1872; Navorscher 22, 427]. In de oude betekenis ‘zonder gelaafd te worden’ is het woord een afleiding van → laven met het achtervoegsel → -loos. Bij de jongere betekenis ‘stomdronken’ gaat het om hetzelfde woord: onlesbare dorst leidt tot een hoge staat van dronkenschap. De Coster (2002) meent echter dat laveloos een gewestelijke uitspraak is van lijveloos, een afleiding van → lijf en in de 17^e eeuw een gewoon woord voor ‘ten dode opgeschreven; dood’. Dat woord is echter reeds lang verouderd en kwam in de 19^e eeuw alleen nog voor in de Zaanstreek (WNT), in de betekenis ‘machteloos, hulpeloos’.

laven ww., mnl. lāven ‘laven, verkwikken, troosten’, os. laƀōn ‘laven, verkwikken’, ohd. labōn (nhd. laben) ‘wassen, laven, verkwikken’, oe. lafian ‘wassen, uitgieten op’. Daar de oorspr. bet. ‘wassen’ schijnt te zijn, is een afl. < lat. lavāre wel aan te nemen (overgang v > b vinden wij ook in de mhd. plaatsnamen Bern < Verona en Raben < Ravenna).

Een andere bet. heeft mnl. lāven nog en wel ‘doorweken’, vgl. nnl. laven ‘de te looien huid door zuren doen opzwellen’, waarvan weer afgeleid laf 1.

laven o.w., Mnl. id. Os. laƀon + Ohd. labôn (Mhd. laben, Nhd. id.), Ags. lafian (Eng. to lave), wellicht uit Lat. lavare (z. loog 1).

laven ww.: narijpen (van vruchten na de pluk). Onovergankelijk gebruik van laven ‘verkwikken’.

Laven = wasschen, verfrisschen, verkwikken, misschien van ’t Lat. lavare = wasschen (Fr. laver), waarvan ook lavendel komt, daar men dit geurig plantje in pas gewasschen linnen legde.

laven verkwikken 1265-1270 [CG Lut.K] <Latijn