jagen ww. ‘achtervolgen om buit te maken’
Mnl. jaghen ‘achtervolgen’ [iagen 1240; Bern.], als jachonde ... beesten jaghen in dat wout ‘zoals jachthonden op dieren jagen in het bos’ [1287; CG II, Nat.Bl.D], wat si willen ende jaghen ‘wat zij willen en nastreven’ [ca. 1330; MNW]; vnnl. hij joegh ‘hij maakte jacht op (vossen)’ [1620; WNT].
Alleen continentaal West-Germaans: mnd. jāgen (waaruit on. jaga (nzw. jaga)); ohd. jagōn (nhd. jagen); ofri. jagia (nfri. jeie); < pgm. *jagōn-. Zie ook de afleiding → jacht 1.
Buiten het Germaans geen zekere verwanten. Alle voorgestelde verbanden, bijv. met Sanskrit yahú, yahvī ‘rusteloos’, Avestisch yās- ‘verlangen’, zijn zeer twijfelachtig en de verdere etymologie is dan ook onduidelijk. Herkomst uit een lokale voor-Indo-Europese taal valt niet uit te sluiten.
Oorspr. is jagen een zwak werkwoord, zoals nog te zien is aan het verl.deelw. gejaagd. De verleden tijd joeg, joegen verschijnt voor het eerst in het Vroegnieuwnederlands.
ln het Middelnederlands is jaghen reeds zowel overgankelijk ‘vervolgen, jacht maken op’ als onovergankelijk ‘op jacht zijn’. Er bestaan ook al diverse metaforische betekenissen, zoals ‘zich haasten’, ‘streven naar’, ‘voortjagen (door de wind)’.
♦ jager zn. ‘persoon die jaagt’. Onl. jagere ‘jager’ [10^e eeuw; W.Ps.]. Afleiding van jagen met het achtervoegsel -er, zie → -aar. ♦ gejaagd bn. ‘haastig, onrustig, angstig’. Nnl. eerst nog letterlijk of bijna letterlijk, zoals in ontsteld als een gejaagd hart (‘hert’) [1717; Marin], het vlugtende wild, dat, met een gejaagde schuwheid ... uit het bosch komt snellen [1788; WNT], dan overdrachtelijk: ik was dien geheelen dag ... zo beangst, gejaagd [1793; WNT], sprak zoo zacht en zoo gejaagd, of hij vreesde, dat ... [1866; WNT]. Verl.deelw. van jagen, gebruikt als bn.

jagen ww., mnl. jāghen ‘jagen, vervolgen, drijven, ten uitvoer brengen, haast maken’, mnd. jāgen, ohd. jagōn, ofri. jagia. Dit uitsluitend continentaal-westgerm. woord (want on. jaga < mnd. jagen) is moeilijk uit het idg. te verklaren. Men heeft verband gelegd met oi. yahú-, yahvá- ‘rusteloos, snel voortschietend’, pra-yakṣati ‘dringt naar voren, ijlt, streeft’ (Graszmann Wörtb. 1001 en IEW 502 twijfelend). — Bij een woord van deze bet. is de herkomst uit een substraattaal zeker te overwegen.

jagen o.w., Mnl. id. + Ohd. jagôn (Mhd. en Nhd. jagen) + Gr. di-ṓkein = vervolgen.

jaag: – ja/jae – , “agtervolg, nasit”; Ndl. jagen (Mnl. jaghen), Hd. jagen, hoofs. vastelandse WGerm.

jag II: ww., bv. wild jag, so reeds by Wik, mntl. met verk. v. vok. uit Ndl. jagen, maar misk. afg. v. Afr. jag I (Ndl. jacht), want Ndl. jachten het ’n ander bet., ook Trig gebr. jagten = Ndl. jagen, en vgl. ook jagter – Ndl. jager (v. Scho TWK/NR 7, 2, p.), by WAT s.v. jag^{1 I}.

jagen* wild vervolgen 1240 [Bern.]

2657. Iemand op zijn achtersten zolder jagen,

d.w.z. iemand in het nauw drijven, in groote moeilijkheid brengen. Vgl. Harreb. II, 505: ‘Hy is op zijn' achtersten zolder: de achterste zolder is zooveel als de laatste schuilplaats. Wanneer men iemand op den achtersten zolder jaagt dan brengt men hem in groote moeyelijkheid, en is iemand op zijn achtersten zolder, dan zit hij in 't naauw’; N. Rott. Cour. 19 April 1923 (Avondbl. II kol. 1): Het behoeft niet te verwonderen, dat door dit Rapport de Hiemstra's, Hilginga's en van der Sluis'en, of hoe al die schrijvers in het Volk en de vakbeweging heeten mogen, op hun achterste zolder zijn geraakt.