![]() Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
jagen - (achtervolgen om buit te maken)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdamjagen ww. ‘achtervolgen om buit te maken’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpenjagen* [wild vervolgen] {1201-1250} middelnederduits jagen, oudhoogduits jagon, oudfries jagia; etymologie onbekend. J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidenjagen ww., mnl. jāghen ‘jagen, vervolgen, drijven, ten uitvoer brengen, haast maken’, mnd. jāgen, ohd. jagōn, ofri. jagia. Dit uitsluitend continentaal-westgerm. woord (want on. jaga < mnd. jagen) is moeilijk uit het idg. te verklaren. Men heeft verband gelegd met oi. yahú-, yahvá- ‘rusteloos, snel voortschietend’, pra-yakṣati ‘dringt naar voren, ijlt, streeft’ (Graszmann Wörtb. 1001 en IEW 502 twijfelend). — Bij een woord van deze bet. is de herkomst uit een substraattaal zeker te overwegen. N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haagjagen ww., mnl. jāghen “jagen, vervolgen, beoogen, drijven, ten uitvoer brengen, spoed maken”. = (onfr. iagere m. “fenerator”; de vertaler las “venator”), ohd. jagôn (nhd. jagen), mnd. jāgen, ofri. jagia “jagen”. Laat-on. jaga “id., drijven” uit het Mnd. Oorsprong onzeker. Combinaties: 1. met gr. ikhanān· epithumeīn, glíkhesthai, thelein, hḗdesthai (Hes.), oi. yahú-, yahvá- “vlug, rusteloos”, waarbij wsch. ook ī́hate “hij jaagt na, verlangt, streeft”, 2. met gr. diṓkō (*di-jṓkō) “ik vervolg”, 3. met av. yâs- “verlangen”, 4. met russ. dial. jágliť “van begeerte branden”, jágliť-s’a “in beweging zijn”. 1. is ’t aannemelijkst. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentjagen o.w., Mnl. id. + Ohd. jagôn (Mhd. en Nhd. jagen) + Gr. di-ṓkein = vervolgen. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
F. Aarts (2017), Etymologisch Dictionairke vaan ’t Mestreechs, Maastrichtjaoge (ww.) jagen; Vreugmiddelnederlands jaghen <1240>. Uitleenwoordenboeken
N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015jagen ‘wild vervolgen’ -> Zweeds jaga ‘wild vervolgen’ (uit Nederlands of Nederduits); Fins jahdata ‘wild vervolgen’ Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamjagen* wild vervolgen 1240 [Bern.] M. De Coster (1999), Woordenboek van Neologismen: 25 jaar taalaanwinsten, Amsterdamjagen, het tempo verhogen tijdens een wielerwedstrijd; de achtervolging inzetten. Ook homoslang voor ‘op de versiertoer zijn, cruisen*’ (meermaals gehoord in de jaren tachtig). Met veel moeite sloten we aan bij het jagende peloton. (Maarten Ducrot: Berichten uit de Tour de France, 1987) Idioomwoordenboeken
F.A. Stoett (1923-1925), Nederlandsche Spreekwoorden, Spreekwijzen, Uitdrukkingen en Gezegden, drie delen, 4e druk, Zutphen2657. Iemand op zijn achtersten zolder jagen,d.w.z. iemand in het nauw drijven, in groote moeilijkheid brengen. Vgl. Harreb. II, 505: ‘Hy is op zijn' achtersten zolder: de achterste zolder is zooveel als de laatste schuilplaats. Wanneer men iemand op den achtersten zolder jaagt dan brengt men hem in groote moeyelijkheid, en is iemand op zijn achtersten zolder, dan zit hij in 't naauw’; N. Rott. Cour. 19 April 1923 (Avondbl. II kol. 1): Het behoeft niet te verwonderen, dat door dit Rapport de Hiemstra's, Hilginga's en van der Sluis'en, of hoe al die schrijvers in het Volk en de vakbeweging heeten mogen, op hun achterste zolder zijn geraakt. Overige werken
Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |