Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

imperium - (groot rijk)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam

imperium zn. ‘groot rijk’
Nnl. imperium ‘heerschappij, rijk, oppergezag’ [1824; Weiland], ‘groot, financieel machtig bedrijf’ [1986; Koenen].
Geleerde ontlening aan Laatlatijn imperium ‘keizerrijk’, klassiek Latijn ‘gezag, heerschappij, regering, opperbevel’, afleiding van imperāre ‘bevelen, heersen over, het opperbevel hebben’, gevormd uit → in- 3 ‘in-’ en parāre ‘voorbereiden, gereedmaken, van plan zijn’, zie → paraat.
In de oudste vindplaatsen van dit woord wordt, net als in het Laatlatijn, het Romeinse Rijk bedoeld. Later worden ook andere rijken zo genoemd, niet alleen historische, maar ook eigentijdse, vooral als die zich over meerdere continenten uitstrekken, bijv. het Britse of Nederlandse imperium inclusief koloniën. Sinds het laatste kwart van de 20e eeuw kan men ook bij grote internationale bedrijven wel van imperium spreken.

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

imperium [(keizer)rijk, oppermacht] {1824, vgl. imperie 1521} < latijn imperium [bevel, heerschappij, regering, macht, rijk], van imperare [bevelen, heersen], van in [in, tot] + parare [gereedmaken, maatregelen nemen], dus: (zich) gereedmaken voor (de oorlog).

Thematische woordenboeken

Nicoline van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

imperium (Latijn imperium)
Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

imperium ‘(keizer)rijk, oppermacht’ -> Indonesisch impérium ‘(keizer)rijk, oppermacht’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

imperium (keizer)rijk, oppermacht 1824 [WEI] <Latijn

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Meertens Instituut