graffito zn. ‘kunstvorm op muren en keramiek’
Nnl. graffito ‘opschrift op muren en gedenkteekens uit de oudheid; grijze muurschildering’ [1906; Baale], zoals in een aantal opschriften in graffiti, de talrijke graffiti, door soldaten met de stilet of met een spijker in den muur gegrift (m.b.t. inscripties in Romeinse opgravingen) [1872; maandblad De Aarde en haar Volken 8, 199], ook in de niet-letterlijke betekenis ‘schets’, in Graffiti (mv.), titel van een werk van E. du Perron [1936; Picarta], enkele ondeugende graffiti ‘schetsjes, anecdotes ter verlevendiging van een verhaal’ [1950; WNT Aanv. modernistisch].
Ontleend aan Italiaans graffito ‘tekening of tekst die met een stift ingegrift is’ [1550; DEDLI], verwant aan graffio ‘schram’ [1300-13; DEDLI] en het werkwoord graffiare ‘schrammen, krassen’ [voor 1294; DEDLI], woorden die zijn afgeleid van Latijn graphium < Grieks graphion ‘stift om op wassen tafels te schrijven’ en die uiteindelijk teruggaan op Grieks gráphein ‘schrijven’, zie → -grafie. De dubbele f in het Italiaans is wrsch. toe te schrijven aan invloed van graffa ‘haak’, uit Langobardisch *krapfo.
In de archeologie wordt de term graffito, mv. graffiti, gebruikt voor teksten en tekeningen die in de Oudheid op voorwerpen of muren zijn gekrast of getekend. Bij de kunstvorm graffito of sgraffito wordt een tekening ingekrast in een nog natte laag witte mortel op een muur of in de nog niet geheel droge klei of sliblaag van een keramisch voorwerp. Graffito werd in de Renaissance toegepast op gebouwen in Noord-Italië en later ook in Zuid-Duitsland; in de 19^e eeuw was er een opleving van deze kunstvorm. Uit de letterlijke betekenis ‘krabbel, geschetste tekening’ ontstond ook een betekenis ‘schets, verhaaltje, anekdote’, die echter weer verdween toen het meervoud graffiti in de moderne betekenis, met het verschijnsel, frequent werd.
♦ graffiti zn. ‘opschriften of tekeningen op muren’. Nnl. graffiti ‘opschriften met verf, spuitbus, viltstift, op muren, viaducten, openbare vervoermiddelen’ [1982; Reinsma 1984], graffiti ziet er soms agressief uit [1983; id.], graffito, mv. graffiti ‘leuze, kreet, slogan e.d. op muren en schuttingen aangebracht’ [1984; van Dale]. Ontleend aan Engels graffiti ‘zonder toestemming op muren (e.d.) aangebrachte opschriften en tekeningen’ [1877; OED], meervoud van graffito in dezelfde betekenis als hierboven. In het Nederlands oorspr. als collectief opgevat, maar later ook als telbaar zn. met meervoud graffiti's. De enkelvoudvorm graffito is in deze betekenis zeldzaam. De klemtoon, in het Engels op de tweede lettergreep, is in het Nederlands vaak op de eerste te horen, wat in de hand heeft gewerkt dat ook de pseudo-Engelse spelling graffity zijn intrede heeft gedaan.

graffiti leuzen aangebracht op muren e.d. 1983 [R84] <Engels

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.