evangelie zn. ‘blijde boodschap, de leer van Jezus Christus; overtuiging, boodschap’
Mnl. ewangelie [1240; Bern.], dewangelie ‘het evangelie’ [1285; CG II, Rijmb.]; nnl. evangelie ‘overtuiging, leer van bepaalde persoon’ [1986; Dalen-Oskam].
Ontleend aan Latijn euangelium ‘blijde boodschap’ < Grieks euangélion ‘goede boodschap’, oorspr. een afleiding van het bn. en zn. euángelos ‘een goede boodschap brengend, goede verkondiging’, gevormd uit het voorvoegsel eú- ‘goed’ en ángelos ‘bode, boodschap’, zie → engel.
Het Griekse woord is een leenvertaling van het Hebreeuws voor ‘goede boodschap, blijde tijding’ zoals die in het Oude Testament voorkomt, bijv. in 2 Sam 4:10 en 18:20. In het Nieuwe Testament betekent evangelie de goede tijding van de Messiaanse Verlossing; ook de leer van Christus en zijn apostelen wordt erdoor aangeduid. De betekenis van een geschreven verhaal over leven en leer van Christus krijgt het woord eerst bij kerkelijke schrijvers in de tweede eeuw.

engel

Engelen zijn hemelse wezens die optreden als dienaars Gods. De bijbel kent ook afvallige engelen die de duivel dienen. Het woord engel gaat terug op het Griekse aggelos: bode. Dit werd in het Latijn angelus en in het Gotisch aggilus. Het woord kwam met andere christelijke woorden door de Ariaanse missie langs het Donaugebied naar het huidige Duitsland. Dat moet al in de 5e eeuw na Christus zijn geweest.

Het woord engel gaat ook schuil in het woord evangelie uit het Griekse eu-aggelion wat eigenlijk betekent: datgene wat een vreugdeboodschapper (eu-aggelos) met zich brengt, dus: blijde boodschap.

evangelie, evangelist znww. Internationale woorden, op lat. evangelium, evangelista, gr. euangélion, euangelistḗs teruggaand. Mnl. gew. met w geschreven.

evangelie s.nw.
1. Blye boodskap, leer van Christus. 2. Geskrewe verhaal omtrent Jesus Christus, opgeteken in die eerste vier boeke van die Nuwe Testament. 3. Ontwyfelbare waarheid.
Uit Ndl. evangelie (al Mnl. in bet. 1 en 2, 17de eeu in bet. 3).
Ndl. evangelie uit Fr. évangile uit Latyn euangelium uit Grieks euaggelion 'loon aan 'n geluksbode, goeie boodskap, evangelie', met lg. uit eu 'goed' en aggellein ''n boodskap oorbring'.

Evangelie, (lett.) blijde boodschap; de boodschap van Jezus' komst op aarde; bijbelboek over het leven van Jezus; (fig.) overtuiging die uitgedragen moet worden en die niet voor discussie vatbaar is.
Het evangelie van of volgens (een bepaald persoon), de onbetwistbare overtuiging of boodschap van (naam).
Evangeliseren, het evangelie verkondigen; (fig.) een bepaalde boodschap uitdragen, propageren; propaganda bedrijven.

Evangelie is al in het Middelnederlands uit het Latijn euangelium in onze taal overgenomen; hetzij als kerkelijk woord voor de desbetreffende bijbelboeken waar in de mis regelmatig uit voorgelezen werd, hetzij uit de bijbel zelf ter aanduiding van de 'blijde boodschap' van Jezus' komst op aarde (zie ook Boodschap). Een afleiding van evangelie is evangeliseren, dat ook een figuurlijke betekenis heeft, in tegenstelling tot de vele andere afleidingen en samenstellingen.
De boeken van de vier evangelisten worden gewoonlijk aangeduid als het evangelie volgens of van Lucas, Marcus enz.. Men typeert met deze uitdrukking de zendingsdrang en mogelijk monomanie van vooral politici.

Rijmbijbel (1271), v. 20926-30. Hier gaet vd doude testament. / Dat nieuve dat si v bekent. / Dat in dewangelie es bescreuen. / Salic in dietsch nv vord gheuen. (Hier eindigt het Oude Testament. Het Nieuwe, dat zij u bekend, dat in het evangelie wordt beschreven, zal ik u in het Nederlands vertellen.)
Statenvertaling (1637), Lucas 4:18. Hy heeft my gesonden om den armen het Euangelium te verkondigen, om te genesen die gebroken zijn van herten.
En het staat u vrij, meneer Mannaerts, om er anders over te denken: mijn moraal is het evangelie niet. (De Standaard, nov. 1995)
Toen verkondigde hij [R. Lubbers] wat inmiddels faam had verworven als het Evangelie van Ruud. [...] De mensen willen horen of het ja of nee is. (J. van Tijn en M. van Weezel, Inzake het kabinet-Lubbers, 1986, p.162)
Het evangelie volgens Paul Rosenmöller. (De Groene Amsterdammer, 3-3-1999, omslag.)
De vrouw staat op het punt naar huis te gaan. Wellicht om onmiddelijk gehoor te geven aan de oproep van Marijnissen om ook familie, collega's en vrienden te overtuigen van de noodzaak om te gaan stemmen. En wie gaat evangeliseren moet de goede boodschap brengen. (NRC, maart 1995)
Evangeliseren over het belang van Internet is niet meer nodig. (NRC, 5-6-1999, p. 33)

evangelie ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’ -> Shona vhangeri ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’ ; Indonesisch évangéli ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’; Javaans injil ‘Nieuwe Testament’; Negerhollands evangelium ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’; Papiaments † ewanhelie ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’; Sranantongo evangelie ‘elk van de vier boeken van het Nieuwe Testament’.

557. Zijn woord is geen evangelie,

d.w.z. wat hij zegt, is niet altijd waar. Onder evangelie moet hier niet worden verstaan de blijde boodschap, maar ‘de onloochenbare en volkomene, van den Eenig waarachtige zelven afkomstige waarheid’, in welken zin over het Evangelie gesproken wordt in Coloss. 1, 5 waar de apostel dit ‘het woort der waerheyt’ noemt; zie Zeeman, 196. Reeds in de Reyn. 4637 lezen we: Hi can sijn loosheit cleden so wel, recht oft ewanghelien waren; in Rose, 11405: En sijn niet ewangelien al dat men segt; bij Servilius staat vermeld, bl. 96: Also waer alst heylich evangelie; zoo ook bij Sartorius I, 8, 58 en bij Campen, 49: tEn is ghien Evangelium dat ghy seght; Leuv. Bijdr. IV, 345; Warenar, vs. 334: Hout dit voor Evangely; Pers, 833 b; Huygens, Trijntje Corn. 827: Dat gaet soo seker as de Paep sen Evanjeli; Paffenr. 164; Kluchtspel III, 80: Maer 't sijn al geen Evangeliën, die s' er een mens wel op de mou knopen. Zie verder Sewel, 218; Waasch Idiot. 210 b; Teirl. 412: Al wat hie zegt en es geen evandzelie; Harreb. I, 187 a; Molema, 104 a; fri.: it (hy) is gjin evangeelje, niet vertrouwbaar; Wander I, 907-908; Dirksen II, 23: 't sünt nêt luter evangeliums wat he segt; hd. es ist nicht alles Evangelium was die Leute reden; fr. ce n'est pas parole d'Evangile; eng. it is not gospeltruth.