Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

enthousiast - (geestdriftig)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

enthousiast bn. ‘geestdriftig’
Nnl. enthousiasten (zn. mv.) ‘door de godheid geïnspireerde personen’ [1566; WNT], enthoesiasten (zn. mv.) ‘geestdriftigen’ [1788; WNT]. Als bn. pas in de 19e eeuw, enthousiast [1848; WNT], naast enthusiastisch [1824; Weiland].
Ontleend aan Frans enthousiaste ‘door de godheid geïnspireerde persoon’ [1544; Rey] < Grieks enthousiastḗs, een afleiding bij het werkwoord enthousiázein ‘in goddelijke vervoering zijn’, afleiding van het bn. éntheos ‘god in zich hebbend’, gevormd uit het voorzetsel en ‘in’ (zie → energie) en het zn. theós ‘god’, zie → theologie.
In het Grieks duidde enthousiasmós oorspr. een situatie aan waarin de menselijke geest is doordrongen van het Heilige. Later werd het christelijk omgevormd en gebruikt als aanduiding voor een extatische verering van God. Daardoor ontstond ook de betekenis ‘dweperij’. In de 18e eeuw werd het woord uit de religieuze atmosfeer gehaald en kreeg het de algemene betekenis ‘geestdrift’. In het Nederlands werd enthousiast net als in het Frans eerst als zn. gebruikt en pas later als bn. Algemene toepassing vindt pas in de 20e eeuw plaats.
♦ enthousiasme zn. ‘geestdrift’. Nnl. enthusiasme “gheestdrijvery” [1669; Meijer], enthousiasme [1784; WNT wezen II]. Ontleend aan Frans enthousiasme ‘geestdrift’ [1546].

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

enthousiast [geestdriftig] {1566-1568 als ‘door de godheid geïnspireerd’; de huidige betekenis 1788} < frans enthousiaste < grieks enthousiastikos [dwepend, bezielend], van enthousiazein (vgl. enthousiasme).

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

G.J. van Wyk (2003), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Stellenbosch

entoesiasties b.nw.
Geesdriftig, besield.
Uit Eng. enthusiastic (1786).
Ndl. enthousiast.

Thematische woordenboeken

N. van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

enthousiast (Frans enthousiaste)

W. de Vreese (1899), Gallicismen in het Zuidnederlandsch, Gent

[verkeerd gebruik van een voorzetsel o.i.v. het Frans]
enthusiast. - Fr. enthousiaste kan gevolgd worden door een bepaling met de, en deze constructie wordt in Zuid-Nederland soms nagevolgd. Dit is echter in strijd met het gebruik: het Nederlandsch bnw. enthusiast staat altijd absoluut, en aan fr. enthousiaste de - beantwoordt zeer, in de hoogste mate ingenomen met -, vol geestdrift voor iets of iemand; of wel, wanneer fr. enthousiaste zelfstandig naamwoord is, zooals in de onderstaande gevallen: een geestdriftig bewonderaar van iets of iemand. || Ofschoon een enthousiast van Vondel, verontschuldigt hij (nl. Looten) zijne gebreken niet, VERCOULLIE in De Toekomst 35, 166. Van Beers is altijd een vereerder, een enthusiast van de groote natuur geweest, WATTEZ in Holl.-Vl. 2, 113.

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

enthousiast ‘geestdriftig’ -> Indonesisch antusias ‘geestdriftig’; Sranantongo èntowsiast ‘geestdriftig’ (uit Nederlands of Engels).

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

enthousiast geestdriftig 1788 [WNT] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Instituut voor de Nederlandse Taal