Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

dynamiek - (stuwkracht)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam

dynamisch bn. ‘betreffende beweging en verandering’
Nnl. dynamisch ‘betrekking hebbend op de gronden van het bestaan van voorwerpen in de ervaringswerkelijkheid’ [1799; WNT Aanv.], ‘betreffende de leer der krachten’ [1824; Weiland], ‘gekenmerkt door bewegingen, krachten of veranderingen’ [1935; WNT Aanv.], ‘energiek, ondernemend (van personen)’ [1941; WNT Aanv.].
Internationale wetenschappelijke term, in 1692 door de Duitse geleerde Gottfried Wilhelm von Leibnitz (1646-1716) geïntroduceerd als (Franse) natuurkundige term dynamique ‘betreffende bewegingen en krachten’, in bijv. science dynamique ‘bewegingsleer’. Het is ontleend aan Grieks dunamikós ‘krachtig, vermogend’, een afleiding van dúnamis ‘kracht, macht’ bij het werkwoord dúnasthai ‘kunnen’, van onduidelijke herkomst. Met achtervoegsel → -isch zoals ook bij andere bn. uit Franse woorden op -ique.
In de oudste Nederlandse attestatie wordt dynamisch als begrip in de filosofie gebruikt.
♦ dynamiek zn. ‘stuwkracht’. Nnl. dynamiek ‘bewegingsleer, dynamica’ [1821; WNT Aanv.]. Ontleend aan Frans dynamique ‘bewegingsleer’ [1752; Rey], substantivering van het bn. dynamique. De huidige betekenis, die de oudste inmiddels heeft verdrongen, is opnieuw overgenomen uit het Frans.

EWN: dynamisch bn. 'betreffende beweging en verandering' (1799)
ANTEDATERING: maar hangt het ook dynamisch? nationaal? moralisch? samen? [1794; Herder, 178]
EWN: ♦ dynamiek zn. 'stuwkracht' (1821)
ANTEDATERING: Alhoewel nu hedendaags de Wiskonstenaars het woord Dynamiek gebruiken [1767; Gottsched, 379]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

dynamiek [bewogenheid] {1847} < frans dynamique [idem] < grieks dunamikos [vol uitwerking], van dunamis (vgl. dyname).

Thematische woordenboeken

Nicoline van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

dynamiek (Frans dynamique)

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

dynamiek ‘stuwkracht’ -> Indonesisch dinamik ‘stuwkracht’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

dynamiek stuwkracht 1847 [KKU] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina