Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

dialyse - (scheiding van chemische stoffen door een membraan; zuivering van bloed)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam

dialyse zn. ‘scheiding van chemische stoffen door een membraan; zuivering van bloed’
Nnl. dialyse ‘scheiding van stoffen door een membraan’ [1909; WNT Aanv.], ‘kunstmatige zuivering van bloed van afvalstoffen’ [1976; WNT Aanv.].
Internationale wetenschappelijke term, ontleend aan Engels dialysis ‘scheiding van chemische stoffen door een membraan’, in 1861 bedacht door de Britse chemicus Thomas Graham, op basis van Grieks diálusis ‘scheiding, oplossing’, een afleiding van dialūein ‘scheiden’, gevormd uit → dia- ‘uiteen’ en lúein ‘losmaken’, zie → lossen.

EWN: dialyse zn. 'scheiding van chemische stoffen door een membraan; zuivering van bloed' (1909)
ANTEDATERING: Deze scheidende werking van het tusschenschot noemt G. "dialyse" [1861; Album, wetenschappelijk bijblad, 91]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

dialyse [scheiding van stoffen] {1901-1925} < frans dialyse < grieks dialusis [het afbreken, ontbinding, scheiding], van dialuein [oplossen in zijn oorspronkelijke delen], van dia [in tweeën uiteen] + luein [losmaken, afbreken] (vgl. -lyse).

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

G.J. van Wyk (2007), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Supplement, Stellenbosch

dialise s.nw.
Metode om deeltjies in 'n oplossing uit te skei d.m.v. 'n halfdeurdringbare membraan.
Uit Ndl. dialyse (1909) of Eng. dialysis (1861).
Ndl. dialyse en Eng. dialysis uit Fr. dialyse uit Grieks dialusis 'afbreek, ontbind, skei', met lg. van dialuein 'oplos in oorspr. dele', 'n afleiding met dia- 'in tweë uiteen' van luein 'losmaak, afbreek'.
D. Dialyse, It. dialisi, Port. diálise, Sp. diálisis.

Thematische woordenboeken

Nicoline van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

dialyse (Frans dialyse)

P.H. van Laer (1949), Vreemde woorden in de natuurkunde, Groningen/Batavia.

Dialyse (Gr. διάλυσις (diálysis) = scheiding; Gr. διαλύειν (dialýein) = scheiden; < dia- (2), + λύειν (lýein) = losmaken). Scheiding van kristalloïden en colloïden door middel van diffusie door een membraan. De naam is afkomstig van Graham (1805—1869), die het eerste toestel tot dit doel heeft geconstrueerd.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

dialyse scheiding van stoffen 1912 [KKU] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina