Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

diagnose - (vaststelling (o.a. van ziekte) op grond van kenmerken)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam

diagnose zn. ‘vaststelling (o.a. van ziekte) op grond van kenmerken’
Nnl. in de Neolatijnse vorm diagnosis ‘bepaling van een ziekte’ [1798; WNT wegwijster]; nnl. diagnose [1857; WNT lepra], diagnose ‘conclusie op grond van bepaalde vaststellingen’ [1929; WNT rekenen I].
Internationale wetenschappelijke term, gebaseerd op Grieks diágnōsis, afleiding van diagignṓskein ‘door en door kennen, beoordelen’, gevormd uit → dia- ‘door ... heen’ en gignṓskein ‘leren; weten’, zie → gnosis en het verwante → kennen.
♦ diagnostiek zn. ‘(leer van) het stellen van een diagnose’. Nnl. diagnostiek ‘id.’ [1847; Kramers]. Internationale wetenschappelijke term op basis van Grieks diágnostikos ‘in staat tot beoordelen’, of ontleend aan Frans diagnostic ‘het stellen van een diagnose’ [1732; Rey], eerder al het gesubstantiveerde vrouwelijk bn. diagnostique ‘diagnostisch’ [1669; Rey], ook op basis van Grieks diágnostikos. ♦ diagnostisch bn. ‘dienend tot stellen van een diagnose’. Nnl. diagnostische teekenen ‘verschijnselen die helpen bij het stellen der diagnose’ [1864/65; WNT Aanv.]. Ontleend aan Frans diagnostique ‘diagnostisch’ of afgeleid van Nederlands diagnose of diagnostiek.

EWN: diagnose zn. 'vaststelling (o.a. van ziekte) op grond van kenmerken' (1798)
ANTEDATERING: dewyl hy van de "Diagnosis", den grondslag der "Prognosis", niets en weet [1761; Agnomastix, 92]
Later: naar de vastgestelde indicatie en diagnose beoordeeld [1824; Rosenstein, 25] (EWN: 1857)
EWN: ♦ diagnostiek zn. '(leer van) het stellen van een diagnose' (1847)
ANTEDATERING: de afzonderlijke "diagnostiek" beide dier uitslag-ziekten [1818; Alg.KLB 2, 6]
EWN: ♦ diagnostisch bn. 'dienend tot stellen van een diagnose' (1864-65)
ANTEDATERING: het "diagnostisch" doorzigt van den Heer H. [1823; Verh.KNI 6, 165]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

diagnose [beschrijving van aandoening] {1857} < frans diagnose < grieks diagnōsis [onderscheiding, medische diagnose], van diagignōskein [uit elkaar kennen, onderscheiden, analyseren], van dia [uiteen] + gignōskein [leren kennen, te weten komen, begrijpen].

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

G.J. van Wyk (2007), Etimologiewoordeboek van Afrikaans, Supplement, Stellenbosch

diagnose s.nw.
1. Vasstelling van 'n siekte n.a.v. die kenmerke of simptome. 2. (fig.) Vasstelling van die oorsaak van 'n probleem of situasie wat met siekte vgl. kan word.
Uit Ndl. diagnose (1857 in bet. 1, 1798 in die vorm diagnosis, 1929 in bet. 2).
Ndl. diagnose uit Grieks diagnosis 'onderskeiding, mediese diagnose', met lg. van diagignoskein 'uit mekaar ken, onderskei, analiseer', 'n afleiding met dia- 'uiteen' van gignoskein 'leer ken, te wete kom, begryp'.
D. Diagnose, Eng. diagnosis (1681), Fr. diagnose, It. diagnosi, Port. diagnose, Sp. diagnosis.

Thematische woordenboeken

Nicoline van der Sijs (2005), Groot Leenwoordenboek

diagnose (Grieks diagnōsis of Frans diagnose)

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

diagnose ‘beschrijving van aandoening’ -> Indonesisch diagnose, diagnosa ‘beschrijving van aandoening’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

diagnose beschrijving van aandoening 1857 [WNT lepra] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina