deuvel zn. ‘houten pin’
Vnnl. duevel ‘pin, pen’ [1540; MNHWS], ook devel in deur-develt ‘met deuvels doorboord’ [1584; WNT doordeuveld]; nnl. deuvel, naast dial. deugel (Vlaams), degel (West-Vlaams), devel (Frans-Vlaams). De vlaamse varianten met intervocalische -g- zijn toe te schrijven aan het courante mechanisme van g/v-wisseling. De vormen met -e- zijn westelijke ontrondingen.
De oorsprong van het woord is onzeker. Meestal ziet men hierin een afleiding met het Proto-Germaanse achtervoegsel *-ila, dat instrumenten aanduidt (zie → beitel), bij een grondwoord pgm. *dub-.
Mnd. dövel ‘pin, plug, spijker’ (> ne. dowel(pin) ‘pin, bout’; nde. dyvel); ohd. tubili ‘deuvel’ (mhd. tübel, nhd. Dübel, Döbel); < pgm. *dubila- ‘deuvel’. Op grond van de Oudhoogduitse vormen (hiernaast bovendien nog ohd. tubilari ‘schrijnwerker’, tubilen ‘als schrijnwerker bezig zijn’ en tubilunga ‘deuvel’), met Hoogduitse klankverschuiving, moet ontlening aan Oudfrans douelle, douille ‘duig’ [ca. 1200], verkleinwoord van douve < vulgair Latijn doga ‘vat’ (zie → duig) worden afgewezen. Als pgm. *dubila- inderdaad een afleiding van pgm. *dub- is (nnl. dial. doffen ‘slaan’; nnd. duffen ‘stoten, slaan’; ofri. dubben ‘id.’; oe. dubbian ‘(tot ridder) slaan’; on. dubba ‘uitrusten, gereedmaken’), dan zijn ook verwant nzw. dubb ‘pin, deuvik’, Oostenrijks-Duits tuppe ‘groot stuk hout’.
Pgm. *dub- hoort bij pie. *d^hub^h-, *d^heub^h- ‘slaan’ (IEW 268). Verwant kan ook nog zijn Grieks (zn. mv.) túphoi ‘wiggen’.
♦ deuvelen ww. ‘met deuvels bevestigen’. Mnl. develen ‘id.’ [1449-51; MNHWS]. Afleiding van deuvel.

deuvel znw. m. ‘houten pin waarmee de bodem van een vat wordt bevestigd’, mnd. dövel, ohd. (gi)tubili o. (nhd. döbel, dübel > nde. dyvel), ne. dowelpin ‘pin, bout’. Gereedschapsnaam met de uitgang -ila (evenals drevel, sikkel) van een ww. *dub ‘slaan’ < idg. *dhubh vgl. gr. týphos ‘wig’, waaraan beantwoorden zonder suffix nzw. dubb ‘pin, deuvik’, nnoorw. dobb ‘ijzeren pin in een slede’, tirools tuppǝ ‘groot stuk hout’ (IEW 268). — Met een ander suffix zie deuvik.

deugel (GG: lp., K, Torhout), zn. m.: deuvel, spongat, pin waarmee planken aan elkaar worden bevestigd, drevel. Door v/g-wisseling < deuvel (ook wel beïnvloed door duig). Mnl. deuvel, devel ‘pin, stop’, Mnd. dövel, Mhd. tübel, D. Döbel, Dübel, De. dyvel, E. dowelpin. met uitgang –el < -ila (instrumentalis) < *dub ‘slaan’ < Idg. dhubh.

Gr. τύφοι· σφῆνες Hes.
Deminutiv mhd. tübel, mnd. dövel ‘Klotz, Pflock, Zapfen, Nagel’ (nhd. Döbel, Dübel mit md. Anlaut), ahd. tubila, -i ‘ Zapfen’, engl. dowel-pin ‘Pflock, Stift’; mnd. dövicke, ndl. deuvik ‘Zapfen’; schwed. norw. dubb ‘Pflock’, tirol. tuppe ‘großes Stück Holz’, mnd. dob(b)el, mhd. top(p)el ‘Würfel’. Daneben germ. Worte der Bed. ‘schlagen’: ostfries. dufen, duven ‘stoßen’, ndl. dof ‘Stoß, Ruderschlag’, aisl. dubba, ags. dubbian ‘zum Ritter schlagen’, ostfries. dubben ‘stoßen’; da es auch ein germ. *ðaƀ- ‘schlagen’ gibt (s. u. dhā̆bh- ‘staunen’), könnte *ðuƀ- eine (vielleicht unter Beihilfe der Worte für ‘Pflock, Zapfen’ zustande gekommene) jüngere Variante sein.

WP. I 848.