Meehelpen? Ga naar etymologieWiki
![]()
|
desem - (zuurdeeg)Etymologische (standaard)werken
M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdamdesem zn. ‘zuurdeeg’ P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpendesem* [zuurdeeg] {de(e)sem 1401-1450} middelnederduits desem, oudhoogduits deismo, oudengels ðæsma; buiten het germ. grieks stais [deeg], oudkerkslavisch těsto, litouws tyras [brij], oudiers táes [deeg]. J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leidendesem znw. m., mnl. dêsem, mnd. dēsem, ohd. deismo, oe. ðæsma m. ‘zuurdeeg, desem’ < germ. *þaismian, dat men vergelijkt met osl. těsto ‘deeg’, oiers tais ‘deeg’, die men als s-afl. van een idg. wt. *tei ‘kneden’ kan opvatten, vgl. lit. tyras, tỹrė ‘brij’, kymr. tail ‘mest’, gr. tĩlos ‘dunne stoelgang’ (Lidén, Armenische Studien 108-110 waarbij nog on. þíða ‘smelten’ IEW 1053). N. van Wijk (1936 [1912]), Franck's Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, 2e druk, Den Haagdeesem znw., mnl. dêsem m. = ohd. deismo, mnd. dêsem, ags. ðæsma. “zuurdeeg, deesem”. Germ. *þaism(i)an- kan niet met deeg samenhangen wegens de þ, en ook bezwaarlijk met gedijen. De naaste verwanten zijn ksl. tĕsto “deeg”, ier. táis “id.”, gael. taois “deeg” en “deesem” en verder ohd. deisk (o.?) “mest”. De s van idg. *taxi-s- is formantisch. Hoogerop kunnen nog arm. ťrem “ik kneed”, lit. tyras, tỹrė “brij”, kymr. tail “mest”, gr. tĩlos “dunne stoelgang” e. a. woorden (Lidén, Armenische Studien 108—110) verwant zijn. J. Vercoullie (1925), Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, Den Haag / Gentdeesem m., Mnl. desem + Ohd. deismo, Ags. dœ’sma, met suff. -sem van denz. stam als ’t enk. imp. van dijen (z.d.w.); geen verband met deeg. Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands
F. Debrabandere (2010), Brabants etymologisch woordenboek: de herkomst van de woordenschat van Antwerpen, Brussel, Noord-Brabant en Vlaams-Brabant, Zwolledeersumke, zn.: kleine magere man. Dim. van desem met r-epenthesis. Vgl. hij ziet gelijk deesem ‘hij ziet er slecht uit’, ten is maar een mageren deesem, een flauwen deesem ‘het is een mager, een zwak persoon’ (WNT). F. Debrabandere (2007), Zeeuws etymologisch woordenboek: de herkomst van de Zeeuwse woorden, Amsterdamdesem zn. m.: zwak, ziekelijk mens. Overdr. gebruik van het woord desem ‘zuurdeeg’. Vgl. hij ziet gelijk desem ‘hij ziet er slecht uit’ (WNT). Een s-afl. bij Idg. *tei- ‘kneden’. F. Debrabandere (2005), Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams etymologisch woordenboek: de herkomst van de Oost- en Zeeuws-Vlaamse woorden, Amsterdamdesem (ZV), zn. m.: zwak, ziekelijk mens. Overdr. gebruik van het woord desem 'zuurdeeg'. Vgl. hij ziet gelijk desem 'hij ziet er slecht uit' (WNT). Een s-afl. bij Idg. *tei- 'kneden'. S.P.E. Boshoff en G.S. Nienaber (1967), Afrikaanse etimologieë, Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kunsdesem [+]: nog net fig. in bv. suurdesem; Ndl. de(e)sem, hou verb. m. (ge)dy en nie verw. aan deeg nie; vgl. vorm met als I (uit alsem) en bras (uit brasem). Dateringen of neologismen
N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdamdesem* zuurdeeg 1401-1450 [MNW] Overige werken
Julius Pokorny (1959), Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, Bern.tā-, tǝ-; tāi-, tǝi-, tī̆-; [tāu-], tǝu-, tū̆- ‘schmelzen, sich auflösen (fließen), hinschwinden (Moder, verwesendes)’, tǝi-s-to-, tī-no-, tī-ro- ‘weiche Masse’
A. Osset. thayun ‘tauen, schmelzen’ (*tāi̯ō) = aksl. tajǫ, tajetъ ‘schmelzen’, *talъ ‘geschmolzen, flüssig’, russ. tályj; WP. I 701 ff., WH. II 639 f., 680, 683 f., Trautmann 312 f., 323; Vasmer 3, 84, 100, 105, 106, 110, Max Förster Themse 728 ff. Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW. |