cement zn. ‘snel verhardend bindmiddel’
Mnl. inder mortre ende int chyment ‘in de mortel en in het cement’ [1300-50; MNW-R], met lode ende met chimente ‘met lood en met cement’ [1300-50; MNW-R], steenen ... met starken cimente gebonden ‘... met stevig cement verbonden’ [1340-60; MNW-R], ciment ‘bindmiddel’ [1465-75; MNW-R], cement [1477; Teuth.].
Via Frans ciment ‘cement’ [1165-70; Rey] (later ook Frans cément ‘bindmiddel, vulmiddel’ [1573; Rey, TLF]) ontleend aan vulgair Latijn *cementum < Latijn caementum ‘cement, mortel, modder’, eerder al ‘steenslag, steenbrokken (gebruikt als bindmiddel bij het metselen)’, een afleiding van het werkwoord caedere ‘houwen, slaan’ (zie → cesuur).
Naast de vorm ciment is in het Frans in de 16^e eeuw de vorm cément geconstrueerd die teruggreep op het Latijn. Nederlands cement kan een zelfstandige reconstructie zijn of ontleend zijn aan het Frans; de Franse vorm is wel veel later geattesteerd.
♦ cementeren ww. ‘met cement besmeren; twee metalen onderdelen met een bindmiddel aan elkaar bevestigen’. Nnl. cementeeren ‘metalen hechten’ [1860-61; WNT], ‘met cement bestrijken’ [1908; WNT]. In de betekenis ‘metalen hechten’ ontleend aan Frans cémenter ‘id.’ [1675; Rey], een afleiding van Frans cément ‘bindmiddel’. In de betekenis ‘met cement bestrijken’ (die in het Frans niet bestaat) een zelfstandige Nederlandse afleiding van cement.

EWN: ♦ cementeren ww. 'met cement besmeren; twee metalen onderdelen met een bindmiddel aan elkaar bevestigen' (1860-61)
ANTEDATERING: mnl. eerst symenteren 'reinigen met behulp van "siment" (hier 'bijtende vloeistof')' [1400-34; iMNW]
Later: vnnl. met kogelen … ghespijckt, met menschenbloet ghecementeert 'met kogels bespijkerd, met mensenbloed dichtgeplakt' [1626; Van Reyd, 627]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.