Meehelpen? Ga naar etymologieWiki

 

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

 

besmeuren - (bevuilen)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam

besmeuren ww. ‘bevuilen’
Vnnl. in het zn. besmueringhe ‘bevuiling’ [1527; Müller/Scharpé]; besmueren ‘bevuilen’ [1555; Luython], besmeuren ‘id.’ [1597; WNT].
Besmeuren is een nevenvorm van besmeren ‘met iets vets bestrijken’ [1485; MNHWS] en besmaren, in besmard (3e pers. ev.) [1287; GC II, Nat.Bl.D.], een afleiding met → be- van het werkwoord → smeren.
Duits beschmieren ‘besmeuren, besmeren’; Fries besmjirkje, besmoargje, besmoarkje; Engels besmear.
Het woord heeft een dialectische (vooral Hollands-Utrechtse) ronding van de -e-, wrsch. veroorzaakt door een oorspr. -ō- in de uitgang van het werkwoord, de zogenaamde o-umlaut. Een andere mogelijke oorzaak van de ronding is de bilabiale -w- in pgm. *smerwjan-. De oudste bewijsplaatsen van de ronding komen niet uit het westen, maar uit het zuiden.
Lit.: J. Müller/L. Scharpé (1920) Spelen van Cornelis Everaert, Leiden, 373; Schönfeld 1970, par. 44a, 49

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

besmeuren* [besmetten] {1401-1500} heeft een dial., vooral hollands/utrechtse geronde vocaal naast besmeren (vgl. smeer).

J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek, Leiden

besmeuren ww. naast besmeren heeft evenals leunen en reus een gewestelijke (vooral hollandse) ronding van de e door o-umlaut.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

besmeuren* vuilmaken 1401-1500 [MNW]

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Hosted by Meertens Instituut