baar 5 bn. ‘naakt, bloot, open’
Onl. bar- ‘bloot, bar’ in de plaatsnaam Barloria ‘Baarle (Overijssel)’ [820-22; Gysseling 1960, 90]; mnl. bar, baer ‘naakt’ [1291-1300; CG II, Wiss.], ook in de bijnaam Willem baervoete [1279; CG I, 449] en in de familienaam Godevaert die Baere [1303; Debrabandere 1993].
Hetzelfde woord als → bar 1, ontstaan in de verbogen vormen, door rekking in open lettergreep.
Os. bar, ohd. bar, nhd. bar; ofri. ber (nfri. baar); oe. bær (ne. bare); on. berr; < pgm. *baza-, met -z- > -r- door rotacisme.
Verwant met Lets bass ‘met blote voeten’; Litouws bãsas; Oudkerkslavisch bosŭ ‘barrevoets’ (Tsjechisch bosý ‘id.’); Armeens bok ‘kaal, naakt’; bij de wortel pie. *b^hoso- ‘kaal, naakt’, wrsch. verwant met pie. *b^hes- ‘afwrijven’ via de betekenis ‘kaalgeschuurde plaats’. In dat geval hoort hier misschien ook Grieks psīlós ‘kaal, naakt’ bij.
Tegenwoordig komt baar alleen nog voor in vaste uitdrukkingen als baar geld ‘klinkende munt’, bare onzin ‘klinkklare onzin’, de bare duivel of dood ‘zonder enige vermomming, bloot’ en als bestanddeel van enkele woorden als → barrevoets, barvoets ‘met blote voeten’ en → baarlijk ‘zich onbedekt vertonend’. Het Nieuwfries heeft klearebare ‘zuiver, klinkklaar; zonder bijmengsels’.
Lit.: M. Philippa (1993) ‘Bar, baar, draagbaar’, in: OT 62, 84

bar 1 bn. ‘naakt, ruw, koud’, bw. ‘erg’
Onl. in de plaatsnaam Barla ‘Baal (Gelderland)’ [ca. 850; Künzel 75]; mnl. bar, baer ‘naakt, bloot, open’ [1291-1300; CG II, Wiss.]; vnnl. (een) bar gewest ‘kale, onvruchtbare, gure streek’ [1626; WNT]; nnl. (een) bar saizoen ‘guur, koud, streng seizoen’ [1772; WNT]; bar konservatief ‘erg conservatief’ [1871; WNT].
Hetzelfde woord als → baar 5 en het eerste lid van → baarlijk.
Veelvoorkomende combinaties als een bar gewest of een bar saizoen gaven aanleiding tot het ontstaan van bijv. bar konservatief en bar koud, waarin bar fungeert als bijwoord van graad. Zo kon bar als secundair bn. ontstaan, als in het zag er barretjes uit ‘erg, benauwd’ [1737; WNT] en het is bar.
De betekenis ‘naakt’ leeft voort in de samenstelling → barrevoets ‘met, op blote voeten’.

baar 5 bnw., ‘bloot’, mnl. baer ‘naakt, open’, hetzelfde als het bijw. bar ‘erg’ (vgl. fri. bar, bijw. bare ‘erg’); baar komt eigenlijk alleen nog in vaste uitdrukkingen voor, zoals baar geld, bare onzin, terwijl de vorm bar nog bewaard is in barrevoets. — os. bar, ohd. bar, barēr, oe. bær, ofri. ber (-fōt), on. berr. — osl. bosŭ, lit. bāsas ‘met blote voeten’, arm. bos (< *bhosko-).

Men neemt aan een afleiding van idg. wt. *bhes ‘afwrijven’, dus van een ‘kaalgeschuurde plaats’ (IEW 163); in dat geval hangt het samen met zand (Kretschmer KZ 31, 1892, 414; H. Petersen IF 23, 1909, 393).

bar bijv., is, met afgeleide bet., het bijv. baar 5 (z.d.w.).

baar 5 bijv.(bloot), Mnl. baer, Os. bar + Ohd. bar (Mhd. bar, Nhd. baar), Ags. bær (Enz. bare), Ofri. ber, On. berr (Zw. en De. bar) + Arm. bok (d.í. *bos-k), Osl. bosŭ, Lit. bãsas, Lett. bass, waaruit blijkt dat in ’t Germ. de r over z uit s komt (vergel. was, waren). De nomin. was bar, de accus. baren, enz. (vergelijk dag, dagen) de vormen met ā hebben die met ă verdrongen, uitgenomen in bar en barrevoets (z.d.w.). — Baar geld = bloot geld, als men het iemand bloot voor de oogen legt.

¹bar b.nw.
1. Kaal, dor, onvrugbaar. 2. Guur, onstuimig. 3. Onvriendelik, stuurs. 4. Erg, in 'n hoë mate.
Uit Ndl. bar (1626 in bet. 1, 1814 in bet. 2, 1871 in bet. 3 en 4).
Eng. barren (ongeveer 1386).

bar I: (boekw.) “dor; guur; stuurs”; Ndl. bar/baar (Mnl. baer, dial. bar/bare), Eng. bare, hoofs. Germ. verw.

bar II: “kroeg”; Eng. bar (uit Ofr. barre uit Ll. barra) hou verb. m. baar IV (q.v.).

bar III: “intern. term v. eenheid van druk”; hou verb. m. Gr. baros, “gewig”.

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.