Zoekresultaten

Jaarwoord generator van Genootschap Onze Taal

alert - (wakker, bijdehand)

Etymologische (standaard)werken

M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam

alert bn. ‘wakker, bijdehand’
Nnl. alerte Domestiquen ‘attente bedienden’ [1751; WNT].
Ontleend aan Frans alerte ‘waakzaam’ < Oudfrans a l'(h)erte, dat weer teruggaat op Italiaans (stare) all'erta ‘op zijn hoede (zijn)’, letterlijk ‘op een heuveltje (staan)’ bij erta ‘heuveltje’. Dit behoort bij een Ouditaliaans werkwoord ergere ‘oprichten’ < Latijn erigere ‘omhoogrichten, opstuwen’, gevormd uit → ex- en regere ‘richten, leiden’, zie → regeren.

EWN: alert bn. ‘wakker, bijdehand’ (1751)
ANTEDATERING: vnnl. alert 'waakzaam' [1643; Willem Frederik, 21]
[J. Luif (2010-2018), 'Oudere dateringen van woorden uit het EWN', in: Trefwoord (bewerkt)]

P.A.F. van Veen en N. van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, 2e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen

alert [bijdehand] {1751} < frans alerte [pas op!, vlug, wakker] < à l'erte < italiaans all'erta [opgepast!], van stare all'erta [op zijn hoede zijn, oorspr.: op de helling staan], van erta [steile helling], van ergere (verl. deelw. erto) [oprichten] < latijn erigere [oprichten], van e(x) [uit] + regere [richten, afbakenen].

Dialectwoordenboeken en woordenboeken van variëteiten van het Nederlands

F. Debrabandere (2011), Limburgs etymologisch woordenboek: de herkomst van de woorden uit beide Limburgen, Zwolle

eleert, bn.: levendig, springlevend, oplettend. Dial. uitspraak van Ndl. alert < Fr. alerte ‘pas op’ < à l’erte < It. all’erta ‘opgepast’ < stare all’erta ‘op zijn hoede zijn’

Uitleenwoordenboeken

N. van der Sijs (2010), Nederlandse woorden wereldwijd, Den Haag; met aanvullingen uit Uitleenwoordenbank 2015

alert ‘bijdehand’ -> Negerhollands allert ‘bijdehand’.

Dateringen of neologismen

N. van der Sijs (2001), Chronologisch woordenboek: de ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, Amsterdam

alert bijdehand 1751 [WNT] <Frans

Overige werken

Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) & Middelnederlandsch woordenboek (MNW) & Vroegmiddelnederlands woordenboek (VMNW) & Oudnederlands woordenboek (ONW) – alle onderdeel van de Geïntegreerde Taalbank (GTB)

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.

Terug naar vorige pagina